Grammaire et exercices de la langue internationale Esperanto/Exercice 28
28e EXERCICE
Mots simples[1].
Ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. — La montritajn naŭ vortojn ni konsilas bone ellerni[2], ĉar el ili ĉiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj adverboj. Se ni aldonas al ili la literon « k », ni ricevas vortojn demandajn aŭ rilatajn : kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu. Se ni aldonas la literon « t », ni ricevas vortojn montrajn : lia, lial, liam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. Aldonante la literon « ĉ », ni ricevas vortojn komunajn : ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu. Aldonante la prefikson « nen », ni ricevas vortojn neajn ; nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. Aldonante al la vortoj montraj la vorton « ĉi », ni ricevas montron pli proksiman ; ekzemple : tiu (pli malproksima), tiu ĉi aŭ ĉi tiu (pli proksima) ; tie (malproksime), tie ĉi aŭ ĉi tie (proksime). Aldonante al la vortoj demandaj la vorton « ajn », ni ricevas vortajn sendiferencajn : kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn. Ekster tio, el la diritaj vortoj, ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj) ; ekzemple : tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k. t. p. (= kaj tiel plu : et ainsi davantage, et ainsi de suite).
ia quelconque, quelque,
ial pour une raison quelconque,
iam jamais, un jour.
ie quelque part,
iel d’une manière quelconque.
ies de quelqu’un.
io quelque chose.
iom quelque peu.
iu quelqu’un.
konsili conseiller.
serio série.
pronomo pronom.
adverbo adverbe.
litero lettre (de l’alphabet).
rilati avoir rapport à.
prefikso préfixe.
ajn que ce soit.
diferenci différer (intrans.).
helpi aider.
sufikso suffixe.
- ↑ Pour le sens que nous attachons à cette expression, mais surtout pour la meilleure manière d’apprendre les mots simples dont le tableau se trouve à la page 38 de cet ouvrage, on se trouvera bien de lire ce que nous disons dans le Commentaire à la page 117 et suivantes.
- ↑ La preposition el exprime une idée d’extraction, de sortie et signife de, d’entre, é —, ex —. Ex. : iri aller ; — Eliri aller hors de, sortir ; — Elĵeti jeter hors de, rejeter ; — Elveni venir de, provenir ; — Eliĝi sortir, se retirer de. Comme préfixe cette préposition donne souvent au mot une idée de parachèvement : l’œuvre est tout à fait terminée, on l’a accomplie d’un bout à l’autre, on en sort. Ex. : lerni apprendre, ellerni apprendre à fond ; — Ellabori travailler (une chose) à fond, achever.