Cours Élémentaire Pratique d’Esperanto/Leçon 16
SEIZIÈME LEÇON
Adverbe.
La suno leviĝas kaj subiras. Dum la suno estas ĉe la ĉielo, estas lume, kaj ni diras : estas tago. Kiam la suno malaperis el la ĉielo, kiam ĝi subiris, tiam fariĝas mallume kaj estas nokto. Dum la nokto, ni ne povas vidi la sunon, sed ni vidas la lunon kaj ofte multe da steloj.
Kiam la suno leviĝas, estas sunleviĝo kaj la mateno komenciĝas ; kiam ĝi plej alte estas kaj plej varme fariĝas, tiam estas tagmezo; kiam la suno subiras, estas sunsubiro, kaj la vespero alvenas.
La mezo de la nokto nomiĝas noktomezo. Morgaŭ frue mi vekiĝos. Dum la mateno mi laboros. Je la dek-dua horo, aŭ je la tagmezo, mi tagmangos; post la tagmezo aŭ posttagmeze mi promenados ; vespere mi legos kaj nokte mi dormos. Neniam mi enlitiĝas pli malfrue ol noktomezo.
Dum la jaro ni havas kelkajn grandajn festajn tagojn. Kristnasko, en la dudek-kvina tago de decembro, estas la plej bela festo por la infanoj : ili ricevas ĉiuspecajn ludilojn, kaj oni faras por ili kristnaskan arbon. Post ok tagoj, ĝi estas la nova jaro. Tio estas la tago de la bondeziroj kaj de la vizitoj. « Ĉiujn miajn dezirojn por bona jaro! »…. « Bonan kaj feliĉan jaron! » estas frazoj, kiujn oni aŭdas la tutan lagon. Tio estas ankaŭ la tago de la novjaraj donacoj. En la monato marto aŭ aprilo okazas Pasko. Kvindek tagojn post Pasko okazas la Pentekosto ; tio estas la festo de la printempo. Fine la dek-kvara tago de julio estas la Franca nacia festo.
QUESTIONNAIRE
1. Pri kio parolas tiu ĉi leciono?
— 2. Kion ni diris pri la suno?
— 3. Kiam estas lume?
— 4. Kion ni diras por esprimi, ke estas lume?
— 5. Kio okazas, kiam la suno subiris?
— 6. Kion ni vidas dum la nokto?
— 7. Kiam komencas la mateno?
— 8. Kiam estas tagmezo?
— 9. Kiel oni nomas la parton de la
tago, kiam la suno subiras?
— 10. Kiel oni nomas la mezon de la nokto?
— 11. Kion vi faras matene frue?
— 12. Kion vi faras posttagmeze ?... vespere?... nokte ?
— 13. Ĉu vi kuŝiĝas pli malfrue ol noktomezo?
— 14. Kiam okazas la Kristnaska festo ?
GRAMMAIRE
Nokte mi dormas. Mi salutos amike miajn kamaradojn.
— L'adverbe est caractérisé par la désinence e, qui équivaut ordinairement à ment français. Ainsi : Saĝa, sage ; saĝe, sagement; ordinara, ordinaire ; ordinare, ordinairement ; vespero, soir; vespere, le soir, pendant la soirée ; promeni, se promener ; promene, en promenade; dum, pendant; dume, en attendant.
Il suffit, comme on voit, d'ajouter un e à une racine quelconque, pour obtenir un adverbe.
LEXICOLOGIE
La suno leviĝas kaj la mateno komenciĝas.
— Le suffixe iĝ signifie devenir. Il s'ajoute à des substantifs, à des adjectifs, à des prépositions, à des verbes, pour former de nouveaux verbes qui correspondent ordinairement à des verbes pronominaux français. Fortiĝi, se fortifier ; fanĉiĝi, se fiancer ; duobliĝi, se doubler ; sidiĝi, s'asseoir (sidi, être assis).
— Il ne faut pas confondre les verbes en iĝi avec ceux en igi. Pour bien comprendre la différence, comparez : fortigi, fortifier, rendre fort; fortiĝi, se fortifier, devenir fort: ruĝigi, faire rougir ; ruĝiĝi, rougir, devenir rouge. Posttagmeze mi promenados. — Le suffixe ad indique la durée dans l'action. Ainsi : tranĉi, couper ; tranĉadi, taillader; pafo, coup de fusil; pafado, fusillade ; parolo, parole; parolado, discours; viziti, visiter; vizitadi, frequenter.
Exercices oraux ou écrits.
Formez avec les mots suivants des verbes en iĝ et employez-les
dans de petites phrases :
Kun — edzino — pura — dika - maldika juna — maljuna — levi — fari — kontenta — granda - malforta — nomi — trovi — riĉa — stari sidi — scii - fini — seka — laca — verda — movi fleksi — rompi — renversi — kovri.
THÈME
Le soleil se lève le matin et se couche le soir, La nuit nous ne pouvons pas voir le soleil; mais nous voyons quelquefois la lune et les étoiles. Demain nous nous lèverons de bonne heure pour voir le lever du soleil. Pouvez-vous me dire à quelle heure le soleil se couche maintenant ? Quand le soleil est le plus haut et quand ses rayons sont le plus chauds il est midi. Minuit est le milieu de la nuit. Le jour nous travaillions et nous nous promenions, le soir nous lisions et la nuit nous dormions. La nuit dernière je n'ai pas pu dormir une heure. Ce soir je me coucherai aussitôt après le souper. A Pâques les élèves et les maitres ont deux semaines de vacances. De toutes les fêtes de l'année la Pentecôte est celle que (tiu, kiun) je préfère. Mon frère saute très bien. Cet enfant saute toute la journée. Le chant que vous chantiez est très beau. Le chant est une occupation agréable. On s’instruit beaucoup par la lecture.