Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T08.djvu/96

Cette page n’a pas encore été corrigée
88
HERCULE.

Gades, dictamque urbem hanc Corunna tanquam columnam : quod egregium etymon apud Paulum Jovium, virum aliàs gravem et doctum, tantùm valuit, ut ab imperito aliquo Hispaniæ antiquitatis persuasus, huic opinioni etiam subscriberet, cùm in vitâ Gonsalvi Ferdinandi d’Aguilar, agens de adventu Regis Philippi I, in Hispaniam, ita scriberet : Nec diu Philippus amicorum suorum studia, votaque frustratus, ut sua regna ex arbitrio administranda susciperet, in Cantabriam Oceano devectus, pervenit in portum, qui vocatur ad Columnas, fortasse quòd ibi quoque alteræ Herculis columnæ, sicuti Gadibus, positæ fuerunt, quùm eo externo littore terræ Hispanicæ finis. Sed opinio hæc infirmiori tibicine fulta, quùm ut rationibus convelli mereatur [1].

(L)... ni qu’il y ait mis un miroir d’une vertu surprenante. ] Louis Nonnius, après avoir dit que le Flavium Brigantium des anciens, est la Corunna d’aujourd’hui, ajoute que les habitans en attribuent la fondation à Hercule, et qu’ils disent qu’il y bâtit une tour, où il enchâssa un miroir qui faisait paraître les vaisseaux les plus éloignés [2]. L’origine de cette fable est presque aussi ridicule que la fable même. In tam ridiculam opinionem vocum ignorantiâ et antiquitatis imperitiâ ita lapsi sunt, nam cum turris illa specula dicatur, speculum illud mirandum sine opifice ullo confinxêre [3].

(M) Il se brûla..… parce qu’il n’avait plus la force de bander son arc. ] Ὡς πυρὶ αὐτὸν ἀνεῖλε μὴ δυνηθεὶς τὸ ὀικεῖον ἐντεῖναι τόξον πεντηκοντούτης γενόμενος Ut igne vitam sibi abstulerit, quòd arcum suum intendere non posset annos jam nalus quinquaginta [4]. Quelques personnes, qui abusent de leur loisir pour chercher des allégories, s’imaginent qu’en paroles couvertes on a voulu désigner par-là, qu’Hercule ne se sentait plus capable de contenter une femme, et qu’à la vue de cet énorme changement, il tomba dans une si noire mélancolie, qu’il ne voulut plus demeurer au monde. Il aurait été plus impatient que l’athlète Milon [5], qui se contenta de pleurer en considérant lorsqu’il fut vieux l’infirmité de ses bras, si robustes et si vigoureux dans sa jeunesse. Si nous donnons l’article de Pénélope, nous parlerons de ces chercheurs d’allégories ; car ils expliquent de la même manière le

Nemo meo meliùs arcum tendebat Ulysse.

(N) Il fut le dernier enfant que Jupiter fit à des mortelles. ] Diodore de Sicile fait cette remarque, pour relever la gloire d’Hercule. Il suppose que Jupiter renonça à tout commerce avec les femmes, parce qu’il ne voulut pas que ses dernières productions valussent moins que les précédentes [6]. Il craignit donc que les enfans qu’il ferait après Hercule ne valussent pas celui-là. Pline le jeune a dit quelque chose [7] qui me fait souvenir de cette pensée. Cela roule sur ce que Nerva mourut peu après qu’il eut adopté Trajan. J’ai lu dans Lactance une forte raillerie, sur ce que le plus grand des dieux cessa enfin de produire des enfans : Cum verò dicantur aliqui (Dii) ex aliquibus nati, consequens est, ut semper nascantur, siquidem aliquando sunt nati ; vel si aliquando nasci desierunt, scire nos convenit, cur, aut quando desierint. Non illepidè Seneca in libris moralibus Philosophiæ : QUID ergò est (inquit) quare apud poëtas salacissimus Jupiter desierit liberos tollere ? Utrùm sexagenarius factus est, et illi lex Papia fibulam imposuit ; an impetravit jus trium liberorum ? An tandem illi venit in mentem,

Ab alio expectes alteri quod feceris ?


Et timet ne quis sibi faciat quod ipse Saturno [8] ?

  1. Ludov. Nonuius, in Hispaniâ, cap. LIV, pag. m. 170.
  2. Incolæ ab Hercule conditam referunt, turrimque hic esse ab eodem exstructam, in quâ speculum arcanâ arte fabricatum erat ; undè naves vel longissimo spatio distantes contemplari liceret. Idem, Ibid., pag. 196.
  3. Idem, ibid.
  4. Ptol. Hephæst., apud Photium, cod. 190, pag. 472.
  5. Voyez l’article Achille, tom. I, pag. 163, citation (128).
  6. In hâc ipsâ (Alcmenâ) tandem desitt, nec cum ullâ deinceps mortali rem habere sobolemque procreare voluit, ne præstantioribus scilicet deteriora substitueret. Diod. Siculus, lib. IV, cap. XIV. Voyez la remarque (C) de l’article Alcmène, tom. I, pag. 407.
  7. Hunc (Nervam) Dii cœlo vindicaverunt, ne quid post illud divinum et immortale factum mortale faceret. Plin., in Panegyr. Traj.
  8. Lactant., lib. I, cap. XVI, pag. m. 51, 52.