Receptio publica unius juvenis medici in academia burlesca

Molière
Texte établi par Fred. Hillemacher, A. Lemerre (p. 7-23).

RECEPTIO PVBLICA

VNIVS JVVENIS MEDICI.




ACTA

ET CEREMONIAE

RECEPTIONIS.





PRAESES.

  
Sçavantissimi Doctores
 Medicinæ Professores
  Qui hic assemblati estis;
  Et vos, altri Messiores
  Sententiarum Facultatis
  Fideles executores
Chirurgiani & Apothicari
Atque tota Compania aussi;
  Salus, honor & argentum,
  Atque bonum appetitum.

  Non possum, docti confreri,
  En moy satis admirari
  Qualis bona inventio
  Est Medici professio;
Quam bella chosa est, & bene trovata,
 Medicina illa benedicta,
  Quae, suo nomine solo,
  Surprenanti miraculo,
  Depuis si longo tempore
  Facit à gogo vivere
  Tant de gens omni genere!

  Per totam terram videmus
  Grandam vogam ubi sumus;
  Et quod grandes & petiti
  Sunt de nobis infatuti.
Totus mundus, currens ad nostros remedios,
  Nos regardat sicut Deos;
  Et nostris Ordonnanciis
Principes et Reges soumissos videtis.

Atque ideo, il est nostræ sapientiæ,
 Boni sensus & magnæ prudentiæ,
  De fortement travaillare
  A nos bene conservare
In tali credito, voga & honore;
Et prendere gardam à non recevere
  In nostro docto Corpore
  Quam Personas capabiles,
  Et totas dignas remplire
  Has plaças honorabiles.

C'est pour cela que nunc convocati estis;
    Et credo quod trovabitis
    Dignam materiam Medici
  In sçavanti homine que voicy:
    Lequel in chosis omnibus,
    Dono ad interrogandum,
    Et à fond examinandum
    Vostris capacitatibus.





PRIMVS DOCTOR.

Si mihi licentiam dat Dominus Præses,
    Et tanti docti Doctores,
    Et assistantes illustres;
    Tres-sçavanti Bacheliero
    Quem estimo et honoro
Domandabo causam & rationem, quare
    Opium facit dormire?

BACHELIERVS.

    Mihi a docto Doctore
Domandatur causam & rationem, quare
    Opium facit dormire?
      A quoy respondeo:
      Quia est in eo
      Virtus domitiva,
      Cujus est natura
      Sensus assoupire.

chorvs.

Bene, bene, bene, bene respondere.
      Dignus, dignus est entrare
      In nostro docto Corpore.



SECVNDVS DOCTOR.

    Provisò quòd non displaceat
  Domino Præsidi, lequel n’est pas fat,
      Mais benigne annuat
  Cum totis Doctoribus sçavantibus
  Et assistantibus bien-veuillantibus,
 Dicat mihi un peu Dominus Prætendens,
  Raison à priori & evidens
     Cur Rheubarba & le Sené
     Per nos semper est ordonné,
     Ad purgandum l'utramque bile?
   Si dicit hoc, erit valde habile.

BACHELIERVS.

  A docto Doctore, mihi qui sum prætendens
Domandatur raison à priori & evidens,
     Cur Rheubarba & le Sené
     Per nos semper est ordonné,
     Ad purgandum l'utramque bile:
     Et quòd ero valde habile?
       Respondeo vobis:
       Quia est in illis
       Virtus purgativa,
       Cujus est natura
  Istas duas biles evacuare.

chorvs.

    Bene, bene, bene, bene respondere.
      Dignus, dignus est entrare
      In nostro docto Corpore.



TERTIVS DOCTOR.

    Ex responsis, il paroist jam sole clarius
    Quod lepidum iste caput, Bachelierus,
  Non passavit suam vitam ludendo au tric-trac,
      Nec in prenando du tabac.
     Sed explicet pourquoy furfur macrum[1],
        Et parvum-lac,
  Cum phlebotomia & purgatione humorum,
Appellantur a medisantibus Idolæ Medicorum
       Necnon Pontus-asinorum;
  Si premierement grata sit Domino Præsidi
      Nostra libertas quæstionandi,
      Pariter Dominis Doctoribus,
 Atque de tous ordres benignis auditoribus.

BACHELIERVS.

      Quærit a me Dominus Doctor
      Chrysologos (id est, qui dit d’or),
     Quare parvum-lac & furfur macrum,
    Phlebotomia, et purgatio humorum,
Appellantur a medisantibus Idolæ Medicorum

          Atque Pontus-asinorum?
            Respondeo: Quia
 Ista ordonnando, non requiritur magna scientia;
         Et, ex illis quatuor rebus,
Medici faciunt Ludovicos, Pistolas & des Quarts-d’escus.
 

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.



QUARTVS DOCTOR.

      Cum permissione Domini Præsidis
          Doctissimæ Facultatis,
          Et totius his nostris actis
          Companiæ assistantis,
        Domandabo tibi, Bacheliere,
           Quæ sunt remedia,
        Tam in homine quam in muliere,
           Quæ, in maladia
           Ditta Hydropisia,
In Malo-Caduco, Apoplexia, Convulsione
           Et Paralysia,
           Convenit facere?

BACHELIERVS.

           Clysterium donare;
           Postea seignare,
           En suitta purgare.

chorvs.

    Bene, bene, bene, bene respondere.
      Dignus, dignus est entrare
      In nostro docto Corpore.



QUINTVS DOCTOR.

   Si bonum semblatur Domino Præsidi,
     Doctissimæ Facultati,
     Et companiæ escoutanti;
Domandabo tibi, erudite Bacheliere,
Ut revenias un jour à la maison, gravis ære[2]:
  Quæ remedia Colicosis, Fievrosis
  Maniacis, Nephriticis, Phreniticis,
    Melancholicis, Dæmoniacis,
    Asthmaticis atque Pulmonicis,
      Catharrosis, Tussiculosis,
    Guttosis, Ladris atque Gallosis
  In Apostematis plagis & ulcere
   In omni membro démis, aut fracturé,
        Convenit facere?

BACHELIERVS.

        Clysterium donare;
        Postea seignare,
        En suitta purgare.

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.



SEXTVS DOCTOR.

      Cum bona venia reverendi Præsidis,
          Filiorum Hippocratis,
        Et totius coronæ nos admirantis,
        Petam tibi, resolute Bacheliere,
        Non indignus alumnus di Monspeliere,
          Quæ remedia Cœcis, Surdis, Mutis,
    Manchotis, Claudis, atque omnibus Estropiatis
  Pro Coris pedum, malum de Dentibus, Pesta, Rabie
Et nimis magna commotione in omni novo marié,
            Convenit facere ?

BACHELIERVS.

            Clysterium donare;
            Postea seignare,
            En suitta purgare.

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.


SEPTIMVS DOCTOR.

        Super illas maladias
  Dominus Bachelierus dixit maravillas:
  Mais, si non ennuio doctissimam Facultatem,
    Et totam honorabilem Companiam,
 Tam corporaliter quam mentaliter hic præsentem,
      Faciam illi unam questionem:
        Dés hiero, maladus unus
        Tombavit in meas manus;
   Homo qualitatis & divus comme un Crœsus.
    Habet grandam fievram cum redoublamentis,
        Grandam dolorem capitis
Cum troublatione spirii & laxamento ventris;
      Grandum, insuper, malum au costé,
        Cum granda difficultate
        Et pena de respirare.
          Veuillas mihi dire,
          Docte Bacheliere
          Quid illi facere ?

BACHELIERVS.

          Clysterium donare;
          Postea seignare,
          En suitta purgare.

chorvs.

    Bene, bene, bene, bene respondere.
      Dignus, dignus est entrare
      In nostro docto Corpore.


IDEM DOCTOR.

          Mais, si maladia
          Opiniatria,
       Ponendo Medicum à quia,
          Non vult se guarire,
          Quid illi facere?

BACHELIERVS.

          Clysterium donare;
          Postea seignare,
          En suitta purgare.

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.



OCTAVVS DOCTOR.

      Impetrato favorabili congé
          A Domino Præside,
        Ab electa trouppa Doctorum
    Tam practicantium quam practicæ avidorum,
      Et a curiosa turba badaudorum,
          Ingeniose Bacheliere,
      Qui non potuit esse jusqu’icy déferré,
Faciam tibi unam quæstionem de importantia.
       Messiores, detur nobis audiencia.
         Isto die, bene mane,

       Paulo ante mon desjeusné
     Venit ad me una Domicella
       Italiana, jadis bella,
    Et, ut penso, encor un peu pucella;
     Quæ habebat pallidos colores,
  Fievram blancam (dicunt magis fini Doctores),
     Quia piaignebat se de migraina,
         De curta halena,
       De granda oppressatione,
   Jambarum enflatura & effroiabili lassitudine;
        De battimiento cordis,
        De strangulamento matris,
      Alio nomine, vapor hysterique
  Quæ, sicut omnes maladiæ terminatæ in ique,
        Facit à Galien la nique.
  Visagium apparebat bouffitum, & coloris
     Tantum vertæ quantum merda anseris.
 Ex pulsu petito, valde frequent: & urina mala
      Quam apportaverat in phiola
    Non videbatur exempta de febricule.
      Au reste tam debilis, quod venerat
           De son grabat
        In cavallo, sur une mule.
       Non habuerat menses suos
     Ab illa die quæ dicitur des grosses eaux;
         Sed contabat mihi à l'oreille
     Che si non era morta, c’estoit grand merveille:
         Perche, in suo negotio
 Era un poco d’amore & troppo di cordoglio.
Che’l suo Galano sen’era andato in Allemagna,
   Servire al signor Brandebourg una campagna.
     Usque ad maintenant, multi Charlatani
  Medici, Apothicari & Chirurgiani

  Pro sua maladia in vano travaillaverunt;
Juxta mesme las novas gripas istius Bourru Van Helmont
   Emploiantes ab oculis cancri ab Alcahest.
     Veuillas mihi dire quid superest,
    Juxta orthodoxos, illi facere?

BACHELIERVS.

          Clysterium donare;
          Postea seignare,
          En suitta purgare.

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.



IDEM DOCTOR.

        Mais si tam grandum bouchamentum
         Partium naturalium
         Mortaliter obstinatum,
         Per clysterium donare,
             Seignare,
       Et reiterando cent fois purgare,
          Non potest se guarire,
Finaliter, quid trovares à propos illi facere?

BACHELIERVS.

 In nomine Hippocratis, benedictam cum bono
   Garçone conjunctionem imperare.

chorvs.

      Bene, bene, bene, bene respondere.
          Dignus, dignus est entrare
          In nostro docto Corpore.




PRÆSES.

           
Juras gardare statuta
 Per Facultatem præscripta
  Cum sensu & jugeamento?

BACHELIERUS.

           Juro.

PRÆSES.

     Essere, in omnibus
     Consultationibus,
     Ancieni aviso
     Aut bono, aut mauvaiso?

BACHELIERUS.

           Juro.

PRÆSES.

    De non jamais te servire
    De remediis aucunis,

 
      Quam de ceux seulement almæ Facultatis?
    Ny jamais Emeticum ny Mercurium dare,
         Maladus deust-il crevare,
         Et mori de suo male?

BACHELIERUS.

           Juro.

PRÆSES.

         Ego, cum isto bonetto
         Venerabili & docto,
         Dono tibi & concedo
     Puissanciam, virtutem, atque licenciam
      Medicinam cum methodo faciendi:
              Id est,
          Clysterizandi,
            Seignandi,
            Purgandi,
           Sang-suandi,
           Ventousandi,
          Scarificandi,
            Perçandi,
            Taillandi,
            Coupandi,
           Trepanandi,
            Brulandi;
Uno verbo, selon les formes, atque impune occidendi
       Parisiis, & per totam Terram.
   Rendas, Domine, his Messioribus gratiam.

BACHELIERVS.

      Grandes Doctores doctrinæ
      De la Rheubarbe & du Sené!
  Ce seroit à moy, sine dubio, chosa folla,
      Inepta & ridicula,
      Si j’alloibam m’engageare
      Vobis loüangeas donare,
     Et entreprenoibam adjoûtare
      Des lumieras au Soleillo,
      Des estoillas au Cielo,
       Des flammas à l'Inferno,
      Des ondas à l’Oceano
      Et des rosas au Printanno.
     Agreate qu’avec uno moto
      Pro toto remercimento,
    Rendam gratias Corpori tam docto.
       Vobis, vobis debeo
Davantage quam Naturœ[sic] & Patri meo.
     La Natura & Pater meus
      Hominem me habent factum;
      Mais vous me (ce qui est bien plus)
      Habetis factum Medicum.
      Honor, favor & gratia
      Qui, in hoc corde que voila,
      Imprimant ressentimenta
      Qui dureront in secula.

chorvs.

Vivat, vivat, vivat, vivat, cent fois vivat,
  Novus Doctor qui tam bene parlat!

    Mille, mille annis & manget & bibat,
       Et seignet & tuat!



CHIRURGVS.

        Puisse-t-il voir doctas
       Suas Ordonnancias
     Omnium Chirurgianorum
      Et Apotiquariorum
       Remplire boutiquas!

chorvs.

    Vivat, vivat, vivat, vivat, cent fois vivat,
      Novus Doctor qui tam bene parlat!
    Mille, mille annis & manget & bibat,
       Et seignet & tuat!



APOTHIQUARIVS.

        Puissent toti anni
        Luy essere boni
        Et favorabiles:
        Et n'habere jamais
  Entre ses mains Pestas, Epidemias,
      Quæ sunt malas bestias,
  Mais semper Pleuresias, Pulmonias,
   In renibus & vessia Pierras;
Rheumatismos d'un anno, & omnis generis Fiévras,
  Fluxus de sanguine, Guttas diabolicas,

Mala de Sancto-Joanne, Poitevinorum colicas;
  Scorbutum de Hollandia, Verolas parvas & grossas,
    Bonos Chancros, atque longas Calido-pissas!

BACHELIERVS.

               Amen.

chorvs.

    Vivat, vivat, vivat, vivat, cent fois vivat,
      Novus Doctor qui tam bene parlat!
    Mille, mille annis & manget & bibat,
          Et seignet & tuat !




  1. Du son pour des clysteres
  2. Chargé d'argent.