Page:Thresor de la langue francoyse - 1606 - 1 - Nicot.djvu/516

Cette page n’a pas encore été corrigée
PR PR 513

Vn prisonnier qui est eschappé par la faueur des grands Seigneurs, Reus potentiæ patrocinio, crimini & pœnæ exemptus. B.

Faire deliurer vn prisonnier qui auoit deserui quelque grande peine, Eripere legibus & pœnæ reum. B.

Ordonner que les prisons seront ouuertes à vn prisonnier, Reum eximere è custodiarum numero. B.

Ouurir les prisons à vn prisonnier, Reum dimittere. B.

Plaider estant prisonnier, Causam è custodia dicere. B.

Prisonniers par la ville, Suæ ipsorum custodiæ crediti B.

Prisonniers par le preau, Custodiæ quibus in pratensi ambulatione spatiari diurnis horis licet. B.

Prisonniers pour crime, Custodiæ facinorosæ. B.

Prisonniers pour debtes, Iudicatus pecuniæ, Custodiæ non criminis insimulatæ, Pecuniæ damnati. B.

Prisonniers pour debtes, Prisonniers par obligation, Custodiæ ob nexum impactæ in carcerem. B.

Prisonniers pour amende, ou pour debte, Ærarij facti. B.

Renuoy de prisonniers, Reorum relegatio, Reorum reiectio. B.

Prisonniers qui n'ont iamais esté reprins de iustice, Custodiæ integræ, Rei primùm delati, Inter reos recepti. B.

Prisonniers ia quelques fois reprins de iustice, Rei delibati iam nominis & affecti. B.

Restraindre vn prisonnier, Compingere arctius reum. B.

Prisonniers plusieurs fois reprins de iustice, Rei repetiti iterum & tertiùm. B.

Vuider les clericatures des prisonniers, Prærogatiuam facere reorum disquisitionem, digníne videantur, exposita & perpensa atrocitate admissorum, qui iure mulctentur sacrosancti reatus, & relegandi. B.

Priué

Priué, Il vient de Priuus, ou de Priuatus, & signifie familier, & comme domestique. Il se prend auβi pour secret, comme souuent auβi en Latin. Selon laquelle signification on dit, le Priué conseil du Roy, Secretum Regis Concilium. Et anciennement les Priuez affaires du Roy, ce que à present on appelle à la Cour, les affaires, sans addition de ce mot Priuez : qui est vn Conseil du Roy plus estroict, & plus secret que le Priué dessusdit du Roy. Au 2. liure de Amad. au moyen dequoy ils entrerent en grande authorité, & furent souuent appelez és Priuez affaires du Roy leur maistre.

Priué auec vn autre, Familiaris.

Estre fort priué d'aucun, & s'aider bien souuent de luy, Vti aliquo plurimùm, vel familiariter.

Il se monstre priué, Agit humilem & plebeium. B. ex Sueton.

En priué & secrettement, In priuato, In occulto.

Beaucoup plus excellent en priué, Intus domique præstantior.

Vouloir estre à son priué, Secretum desiderare. B. ex Suetonio.

¶ Vn Priué, & retraict, Latrina.

¶ Vne personne priuée, qui n'a nulle charge de la Republique, Idiota, Priuatus.

¶ Bestes priuées & traictables, Mansuetæ vel cicures bestiæ.

Priuéement, Familiariter, Familierement, librement. Au 2. liure d'Amad. Cheualier tirez vous arriere, & ne parlez si priuéement, à celle fin que vous ne cognoissez. Il signifie auβi secrettement.

Faire quelque chose priuéement, Suo iure aliquid agere.

Ie te diray priuéement, Iam tecum agam familiariter.

Ie le vous di priuéement & franchement, Pro meo iure dico.

Priuéement employer aucun en ses affaires, Familiariter aliquo vti.

Priuoité, ou Priuauté, Consuetudo, Familiaritas.

Douceur & priuoité, Mansuetudo.

Faire grande priuoité à aucun, & luy monstrer grand signe de familiarité, Aliquem intimum habere.

S'estranger de la priuoité qu'on a auec aucun, A consuetudine alicuius refugere.

Viure auec aucun en grande priuoité, Familiariter cum aliquo viuere.

Priuer

Priuer, Priuare, Spoliare.

Priuer aucun de son estat & office, Abrogare alicui imperium, Magistratum alicui abigere, Magistratum alicui eripere, vel detrahere, Exigere atque eximere aliquem honoribus.

Priuer quelqu'vn de son office à tousiours, Abrogare alicui magistratum in perpetuum. B.

Priuer de quelque chose qu'on tenoit bien chere, Orbare.

Priuer par iustice, Abiudicare.

Priuer du nom ancien, Fraudare nomine veteri.

Priuer de tous ses biens, Bonis & fortunis omnibus expellere.

Priuer de lumiere, A communi luce secludere.

Priué de la lumiere, Cassus lumine.

Faire complot pour priuer quelqu'vn de tous ses biens, De bonis alicuius coire.

Se priuer de tous aisément, tant de bouche que autres, Genium fraudare.

Se priuer de la misericorde des iuges, Præcludere sibi aditum misericordiæ iudicum.

Priué de quelque chose, Priuatus, Spoliatus, Viduus, Viduatus.

Priué de biens, Bonis destitutus.

Estre priué de tous plaisirs, Commodis omnibus carere.

Il est priué & banni de cette famille, Excidit ex hac familia.

Priué de tout secours, Orbus auxilij.

Priuez du droict de bourgeoisie, Abalienati iure ciuium.

Priuez de leur office, Circunscripti è collegio. B.

Estre prìué de son office & declaré inhabile à tenir iamais office Royal, Ordine planè moueri, cum eo quoque vt postea aliud quippiam gerere pro publico munere regióque prohibeatur. B.

Priuation, Priuatio, Viduitas.

Priuation de quelque chose chere, comme quand la femme a perdu son mary, le pere ses enfans, Orbitas.

Priuation d'office, Eiuratio ignominiosa. B.

Priuilege

Priuilege, C'est à dire, vne loy particuliere, pour ou contre aucun, Priuilegium, Vacatio.

Toute ville qui iouissoit de mesmes priuileges que la ville de Rome, Municipium.

Le priuilege aux bourgeois, Ius municipum, & ciuile. B.

Crier par vertu de priuilege aux bourgeois, Priuilegio municipali inclamare & proscribere. B.

Auoir par priuilege ses causes commises par deuant quelque iuge, Codicillorum forensium ius habere. B.

Le priuilege de tonsure, ou de clericature, Ius rasi verticis eximium, Infulæ initiati verticis, nouacula aut forfice perstricti, Præsidium canonum. B.

Qui ioüit du priuilege de clericature, Eximij verticis compos. B.

Priuilegié, ou qui a quelque priuilege, Priuilegiarius.

N'estre point plus priuilegié que les autres, Pari iure esse cum aliis.

Exempts & non exempts, Priuilegiez & non priuilegiez, Deiectum haberi censeo sublatis vacationibus. B.

Cas Royaux & priuilegiez, Criminum species eximiæ, Genera delictorum eximia, & animaduersionis Regiæ. B.

N'estre point priuilegié, Iure communi esse & translatitio. B.

Probable

Probable, Probablement, Probableté, Probation, voyez Prouuer.

Probleme

Probleme, Problema, huius problematis.

Problematique, Problematicus.

Proceder

Proceder, & aller auant, Procedere.

La chose ne procede point, & ne va point en auant, Res non procedit.

Il faut proceder cautement, Cauto est opus.

Proceder criminellement contre aucun, Anquirere capitis vel capite.

Proceder selon l'ordonnance, Secundum leges agere.

La Cour a ordonné qu'auant que procéder au iugement du proces, les parties informeront plus amplement, Amplius cognoscendum ac deliberandum Curiæ visum est, iudiciumque sustinedum ac comperendinandum B.

Auant que proceder au iugement du proces, &c. Non liquere in præsenti pronuntiarunt, iudiciumque interim dum amplius inquiritur sustinendum. B.

Vn auant que proceder, Causæ iudicium in tempus iniectum & interlocutione ampliatum. B.

Faire vn auant que proceder, Causæ iudicium sustinere, quoad clarius liqueat de causæ summa. B.

Proceder contre tout ordre & forme de plaidoirie, Dissoluere mores, instituta, & formulas, vsusque iudiciorum. B.

Proceder extraordinairement, Inquirere capite, quærere rem extraordinem. B.

Proceder extraordinairement, Besongner au criminel, Quærere rem. Budæus.

Proceder à fin ciuile seulement, Inquirere, vel Anquirere pecunia & mulcta. B.

Fins de non proceder, & autres incidens auant contestation, Causæ præludia. B.

Le Procureur estoit bien prest de proceder, mais non pas és qualitez, ou ainsi que le demandeur faisoit sa demande, Iudicium absentis nomine cognitor accipere paratus erat, sed non in ea verba quæ ab actore edita erant, aut nuncupata. B.

Proceder sommairement & de plain sans figure de proces, Disceptatione compendiaria, & litis imagine potius quàm lite rem transigere. Bud.

Arrester ou proceder par voye d'arrest sur les biens & cheuaux de quelqu'vn, Manum in vasa alicuius viatoria, atque in equos iniicere. B.

Vn iuge ou executeur, qui a quelque peu plus fait, ou plus auant procedé qu'il ne deuoit, Iudex vel executor paulum pleniore officio functus, quàm æquum fuerit aut iustum. B.

Les procedures qui se font auant contestation, Litis prolusio. B.

Sentences ou procedures faites à la barre, Acta repagularia. B.

Proces

Proces, Controuersia, Dica dicæ, Lis.

Proces criminel, Iudicium capitis.

Vn proces verbal, Renuntiatio.

Vn proces où il est question de la liberté ou seruage d'aucun, Liberalis causa.

Proces pour raison de succession, Hæreditaria controuersia.