Page:Thresor de la langue francoyse, 1606, 1, Masset, Aegidius, Nomenclator.djvu/201

Cette page n’a pas encore été corrigée
138 NOMENCLATOR VIII. LING.

man GAL. prochain, voisin ITAL. Vicino H. Morador cerca algun lugar

Actor Cic. accusator Eid. διώχον, χατήγοροϛ, χρίνων, αἰτιώμενοϛ, εὐθύνων γραφό μενοϛ. AL. Der Klager B. Den ænlegger, ænspræck, oft clagher GAL. Demandeur, ou accusateur ITAL. Actore, accusatore H. El que demanda o accusa, en iuyzio

Adsessor Digest.qui a magistratu vel præside in concilium adhibetur, quod assideat in iure dicundo πάρεδροϛ. AL. Beysitzer, Rathgeber B. Assessoor, bysitter, rætgeuer, rætsman GAL. Assesseur, conseilleur. ITAL. Assessore, o il giudice a latere H. Assessor

Aduena Cicer peregrinus Eidem externus Liuio. κένοϛ, προσήλυτοϛ, μέτοιχοϛ ἔποιχοϛ. AL. Ein Fremdling, ein Auszlender, ein Frembd herkommender B. Een vreemdelinck, een vreemden, een buyteman, een wtlander GAL. Estrangier ITAL. Straniero H. Estrangero, aduenidizo

Aduocatus Asconio, qui ius saggerit, & præsentiam suam amico commodat, vt eo præsidio ab aduersarij iniuria se tueatur. Vlpiano vero Aduocatus vocatur, quicunque agendis causis quoquo modo operatur. causidicus Cicer. patronus etiam Asconio, & causæ patronus vocatur. πρόδιχοϛ, συνηγόροϛ, προστάτηϛ, κυνηγόροϛ. AL. Ein Fursprach, Anwalt B. Een voorspræck, aduocæt, patroon, procureur, tælman GAL. Aduocat, patron. ITAL. Patrono, aduocato H. A quel que defiende en cosa criminal, quogado

Aedilis Cicer. qui ædium sacrarum priuatarumque curam habebat, vt sartæ tectæ, nec ruinosæ manerent : viasque etiam publicas idem curabat. ἀστυνόμοϛ Papiniano. AL. Bawmeister, Bawherr B. Boumeester, erfscheyder, roymeester, roymeester, quod ædificiorum parietes ad libellam exigat. Kerckmeester. GAL. Voeyer, maistre des oeuures ITAL. Il mæstro delle fabriche, quel ch'e sopra le fabriche H. Iuez de los edificios

Aedilis Cerealis Pomponio, qui annonam curat & mensuras, vendentiumque rabiem coercet. ἀγορανόμοϛ Vlpian. ὀ ἐπόπτηϛ τῶν ω)νίων τῆϛ, ἀγορα=ϛ, σιτομέτρηϛ. AL. Ein Brotweger B. Een brootweger een keurmeester H. Fiele del pan

Aerarius scriba Cic. librarius Festo, qui rationes publicas in tabulis scribebat, & monumentis publicis, qui proxime dignitatis erat a tribuno ærario. AL. Rechenschreiber, Buchhalter B. Reeckeningen schryuer, boeckhouder van den ontfanck GAL. Qui tient les liures de comte de quelque seigneur ou marchand ITAL. Che scriue & riuede e conti H. Que tiene el libro de cuenta

Arbiter Cicer. disceptator Eid. Liuio, qui facultatem & arbitrium totius rehabet, bonæque fidei iudiciis datur. διαλλάχτηϛ, διαιτητήϛ, μεσοδίχηϛ μεσίτηϛ. AL. Ein Mittler, Entscheider Schiedman B. Middelær, pæysmaker, scheedman, fegsman GAL. Arbitre ITAL. Arbitro, mezzano H. Iuez arbitrario, o arbitro

Arbiter honorarius Cicer. quem honoris causa controuersiæ suæ iudicem pars vtraque constituit. διαλλαχτήριοϛ, διαιτήτηϛ. AL. Willkunlicher Richter von ehren wegen auffgenommen. B. Een reuisoor, een ouersiender van beyde partyen GAL. Vnreuiseur ITAL. Reuisore H. Reueedor

Arcarius dispensator qui arcæ & nummis domini præest.

Argentarius Plauto, Quinct. nummlarius, collybista, qui quæstum facit foenerandis permutandisve pecuniis. mensarius Cicer. ἀργυραμοιβόϛ Suidæ χαταλλάχτηϛ, ἀργυρογνίομων, χολλυβιστήϛ, τραπεζίτηϛ Demosth δοχιμαστήϛ, χερμοδότηϛ Nonno,χερματιστήϛ, xρυσαμοιβόϛ, ἀργυροπράτηϛ. AL. Ein Wechsler B. Een wisselær oft banckier GAL. Vn bancquier, changeur, argenteur ITAL. Banchiere H. Banquero, cambiador

Beneficiarius Plin. iun. in beneficiis ad ærarium relatus Cicer. qui ob nauatam præclare operam muneris vacatione donatur, stipeque annua. AL. Ein Prouisoner B. Een die gegaster is, oft jærlijcksche penfioen heeft. GAL. Qui vit de quelque pension annuelle ITAL. Ch'a prouisione o pensione chiascun anno H. El que tiene su prouision para biuir.

Caducarius qui fit hæres in eius bona, qui hærede caret. B. Val int goet

Censor Cicer. Magister disciplinæ & seueritatis, & morum magister a Cicerone dicitur. reformator vulgo vocatur. τιμητήϛ, τιμητίαϛ. AL. Schatzmeister, Egaumer, Zuchtmeister, Zuchtgaumer B. Regiment heere, reformatoor GAL. Reformateur de la police, & des meurs ITAL. Reformatore, censore H. Censor Censoriæ notæ erant : Senatu eijcere senatorem : Equum adimere equiti : Tribu mouere plebeium : In ceritum tabulas referre : quod erat sufferagio aliquem spoliare : & Aerarium, velære dirutum facere, hoc est, militaribus stipendiis orbare.

Circitor, vel circuitor Vlpian. qui vestes mercesque distrahendas vicatim circumfert. παλιγχάπηλοϛ, παλίμπωλοϛ, ἀναπράτηϛ. AL. Feyltrager B. Een wtdragher, een meersman GAL. Mercier, porte panier ITAL. Chi va per le strade con vn cesto a vender


stringhe & cosi fatte cosuccie H. El que anda a vender porlos carillos

Ciuis Cicer. municeps Vlpiano, sed abusiue πολίτηϛ. AL. Ein Burger B. Een borgher, oft poorter GAL. Bourgeois ITAL. Cittadino H. Ciudadano

Cliens ouid. litigator, qui patroni opera indiget & vtitur. πρόσφυκ Nazanz. πελάτηϛ Plutar. AL. Einer der eins Schirmes bedarfft, vnd begert B. Een die des voorspræcken hulp en bystant versoeckt GAL. Celuy qui prie l'aduocat de soustenir sa cause, mis en la protection d'vn autre ITAL. Cliente H. Encommendado a algun auogado

Cliens fiduciarius quam Barbari vasallum nuncupant. AL. Vassal B. Vasal GAL. Vassal ITAL. Vassalo H. Vassallo

Coactor vocaripotest, quem collectorem aut receptorem particularem dicimus. συλλογεὐϛ, ἐρανιστήϛ, ἀργυρολόγοϛ : alioqui Coactor Cicer. & Horat. est, qui argentario in auctione operam dabat, vt administrer, nummosque a circumforaneis cogebat exigebatque, qui collectarius vulgo. AL. Vngelter B. In maner, ontfanger, receueur, penningmeester GAL. Receueur ITAL. Che recitando li debitori che pagghino H. Recebidor de deudas

Cognitor Cicer. Asconio, qui præsentis rei causam nouit & vt suam tuetur. AL. Beystender, Rathsfreund B. Rætvrient, die cen partie ten besten rædten bystæt GAL. Procureur qui a son maistre present ITAL. Procuratore che ha il suo patron presente H. Procurador que tiene su amo en presentia

Colonus Hora. Villæ conductor. ἂποιχοϛ. AL. Lehenmann, Meyer, Bawersmann B. Een pachtenær, een hoeuenær, een lantbouwer. GAL. Metaier, fermier ITAL. Colono, castellano, villano, contadino H. Villan, labrador de la tierra

Commentariensis, carcerarius χομενχαρήσιοϛ Etymol. ἀρxιδεσμοφύλακ. Carceris præfectus, & qui carceratorum nomina in commentarios refert. AL. Der Lochutter oder Stockmeister, der Blutschreiber B. De steenwærder, stockmeester, suppier, clerck vanden bloede GAL. Geolier ITAL. Guardiano della priggione H. El carcelero

Commentariensis Paulo, cuius manu acta subnotabantur, quoties apud fiscum agebatur. AL. Ein handlung Schreiber B. Een die alle dinck opreeckent GAL. Qui note & escrit toutes choses ITAL. Che descriue & nota ogui cosa H. Qui escriuey senna todas cosas contegodas

Consul Cic. a consulendo reip. ῠπατοϛ. AL. Burgermeister B. Burgemeester GAL. Lebourgmaistre, le consul ITAL. Il console o il borgemæstro H. El consul

Consularis exconsul Isidoro qui consulatu abiit. ὑπατιχόϛ. AL. Der alt Burgermeister, der Burgemeister gewesen ist. Den ouden Burgemeester GAL. Le vieil bourgemaistre ITAL. Il vecchio console H. El consul viejo

Conuenæ Cicer. qui diuersis e regionibus in vnam sedem confluunt. συνήλυδεϛ. AL. Ausz mancherley Landen zusammen gelauffene Leut B. Vergadert volck wt allen hoecken GAL. Gents meslez de plusieurs lieux ou pays ITAL. Le natione H. Las naciones

Curator Festo, qui pupillo loco tutoris datur. ἐπίτροποϛ, ὀρφανιστήϛ. AL. Schirmvogt, Pslegvatter B. Besorgher, voocht GAL. Curateur ITAL. Curatore H. Curador, que se da al menor

Curio Mart curiæ (Romæ autem 35. erant, in quas diuisus erat populus) præfectus, cuius munus erat in theatro recitare, coram principe aut magistratu postulata aut supplices libellos alicuius. AL. Zunffomeister B. Hooman, ouerste van een hoomanschap

Dardanarius Vlpiano, annonæ flagellator Plinio, qui annonam incendit & vexat, vt quam carissime vendatur. Occasio nominis a Dardano profligatissimo mago, quod maleficis artibus annonam in granaria sua auertere, mensuras in admetiendo minuere, fraudemque facere crederetur σιτοχάπηλοϛ, τιμιοπώληϛ, παντομε τάβολοϛ παντοπώληϛ. AL. Hudler, der das Korn hinder sich halt, der redlich mit dem Iuden Spiesz sticht B. Een corenbyter GAL. Vsurier qui cache le ble, & recele, attendant la cherte ITAL. C'ascoude lo frumento in sino alla carestia per venderlo tanto piu caro H. Vsurero de grano

Duumviri capitales ad quos capitalium causarum animaduersio spectabat. quo vocabulo nominari possunt simulquos scultetum & baliuum vocitamus.

Expromissor Pomponio, qui alienam obligationem in se vel fideiussione, velnouatione, vel delegatione suscipit. AL. Ein Mitburg Mitrgult B. Mitborge, die eens anders obligatie op hem selfs stelt GAL. Qui promet pour autruy de payer ITAL. Che piglia il debito sopra di se H. Que dize de pagar por otro

Fiediussor Vlpiano, qui suo periculo ac fide, alterius promissum in se recipit, in re nummaria præsertim. ἐγγυητήϛ, μεσεγγυητήϛ. AL. Fursprecker, Vertroster oder Burg B. Die voor een ander spreeckt, borghe GAL. Pleige, ou respondant ITAL. Sigurta o respondente H. Fiador de los dineros

Frumentarius Cæs. Plauto. πυροποίληϛ, σιτοχάπηλοϛ, σιτοπώληϛ, σιτηγόϛ. AL. Kornkauffer B. Corencooper GAL. Marchand de