Page:Thresor de la langue francoyse, 1606, 1, Masset, Aegidius, Nomenclator.djvu/148

Cette page n’a pas encore été corrigée
DE MONETA CAP. XLIV. 85


Census Cic. τίμημα, χῆνσοϛ. Aestimatio fortunarum, pro cuius ratione tributum penditur. AL. Schatzung eines jeglichen Haab, item Vngelt, Stewr, Zinsz B. Wærderinghe oft schattinghe van een yeghelijcks goet, Schilttæl, item Cijns oft Schot GAL. Gens ITAL. Censo H. Pecho

Centussis Persio. Moneta decem denarios seu 40. sestertios valens. B. Veertich stuyuers Penninck

Chalcus æreolus. xαλχούϛ. etsi ponderale sit vocabulum, Pollux tamen pro nummi genere agnoscit, ac septem minutias pendebat, Suida teste. Proinde ad nummulum nostratem sextam decimam sestertij partem, cum bona lectorum venia transferre vt liceat mihi oro, cum quo eiusdem valoris fuit nummulus Byzantinus e ferro, vt nomen ostendit, procusus, quem σιδηρούν vocitabant. B. Een Hollantsche Penninck, vier Mijten Brabant. non eo tamen inficias, pluris æstimari debere : siquidem sexta oboli pars est chalcus, sed clarioris doctrinæ gratia id mihi sumere liceat, ne vsitatissimus ille nummulus asymbolus veniat, ac nominis exors

Charisterium quod beneficio datur xαριστήριον. B. Loon voor Weldæt quanquam charisterij vocabulo etiam sacrum pro parta victoria intelligatur

Cimelium quod reponitur extra quotidianum vsum. χειμήλιον Homero. AL. Geschmuck vnd Kleinoter B. Iuweelen en Clenodie GAL. Bagues ITAL. Gioie H. cosas pretiosas

Cleopatra Aegypti regina absumpsit vna coena centies sestertium, nimirum quinquies centena Caroleorum millia.

Clodius senties quadragies septies empt am domum habitauit, teste Plinio, hoc est, Caroleorum septies centenis triginta quinque millibus.

Castophorus Cicer. Asiatica pecunia cuius pretium fuit pauxillo maius, quam denarij dimidium ita dictus, quod ea moneta expressos haberet cistigeros, qui sacrorum arcana cistis inclusa gestarent. Quatuor autem denarij (vt ex Festo colligerelicet) efficiunt septem cistophoros cum semisse, ex qua summa ad calcidos reuocata, colligitur eius pretium ad tres obolos cum semisse. nostra moneta Twee, Stuyuers ende een Duyt, oft Negenmanneken oft Sesken. H. 21. marauediz. Itaque fallitur Malespina Italus in obseruationibus suis ad epist. Cicer. ad Atticum, qui Cistophorum octonis assibus, apuloque etiam pluris æstimat, quum quinos asses & vix tertiam assis partem superet.

Collecta pro pecunia quæ a conuiuis exigitur. ἔρανοϛ. AL. Gelach, Malgelt B. T'gelach, Mæltijt gelt GAL. L'escot ITAL. Il scoto

Collybo pecuniam curare vel mittere Budæo. AL. Gelt durch ein Wech selbrieff schicken B. Gelt op de Wissel oft met eenen Wisselbrief ouersenden GAL. Enuoyer par lettre de change ITAL. Iscambiar, o man dar per lettere di cambio H. Embier por cartas de cambia

Comistrum quod baiulo datur χόμιστρον, φόρετρον, φορεῖον. AL. Arbeyter oder Tragerlon B. Dræch oft Sleeploon GAL. Payement de crocheteur, ou gaignedenier ITAL. Pagamento di facchino H. Sueldo de bastaje o ganapan

Collybus Cicer. Pecuniæ permutatio. χόλλυβοϛ, Poll. AL. Wechssel B. Wissel GAL. Change ITAL. Cambio, gana de cambio

Congiarium cic. Munus quod populo datur a principe, ἐπίδοσιϛ Herodiano, ἀριστεῖον, quanquam hoc proprie strenuis viris virtutis ergô præberi solitum munus accipio. AL. Fursten Gab B. Princen oft Heeren gift GAL. Le don que fait vn seigneur a ses subjets ITAL. Congiario H. Lo que el rey da a sus vezinos

Conturbare Cic. posterioribus creditoribus satisfacere, præteritis veteribus. AL. Die letzte Schulden abtragen, vnd die alten bleiben lahn B. De leste borgen oft schulden lossen, ende de oude Resten laten stæn GAL. Payer la debre derniere, & laisser la premiere ou la vieille ITAL. Pagar il debito nuono & dismenticar il vecchio H. Pagar la deuda postrera sin la primera

Coronarium Cic. quod principi ad inaugurationem aut nouum honorem donatur AL. Gaab die wan einem Fursten auffseiner cronung schencket B. Een present d'welck men eenen Heere gheeft als hy ghehult wordt, oft als hy zijn intree oft incomste doet GAL. Ce qu'on donne au prince a sa ioyeuse entree ITAL. Presente che si fa al principe alla sua incoronatione H. Don que se da al rey enronces que el toma la corona

Coronatus στεφανίτηϛ. AL. Ein Gold cron B. Een Gouden croo GAL. Vn escu ITAL. Scudo doro H. Escudo de oro

Crassus in agris possedit H-S. bis millies hoc est, Caroleorum centies centena millia.

Ctuciatus cruciger, a crucis figura ibi expressa notissimus vbique nummulus. quem στυνροφόρον propterea non male dixerit quispiam, respondet fere illi, quem τριτημόριον Philemon comicus nominauit, sex chalcos pendentem AL. Creutzer B. Halue Stuyuer, Kruysser

Cyzicenus stater χυζιχηνόϛ στατήρ Demost. viginti octo drachmas Atticas valebat. taxatur duobus aureis Vngaricis, duodecim duodenariis & duplis vndecim, nostrate moneta quatuor Caroleos, & octodecim stuferos. B. Vier Karolus gulden achtien Stuyuers. H. 900. marauediz

Daricus δάρειχοϛ non a Dario Xerxis patre, sed antiquiore Persarum regepercussus, valebatque quantum aureus Atheniensis, vt


Harpocration annotat, drachmas duas Atticas pendens. auri autem drachma dens argenteas drachmas præstabat, vt ab Hesychio proditum est. Falsus itaque est Glareanus, qui Daricum nummum fuisse tetradrachmalem scribit : grauiorique errori implicitus tenetur Budæus, qui octo drachmarum esse voluit, secutus eos, qui ab Harpocratione erroris insimulantur. B. Drie gulden ende een half, vierde halue gulden H. 700. marauediz

Decies sestertium (siue hac nota II S. aut vt alij pingunt H-S.) signat decies centena millia sestertium. δεχίεϛ Plutarchus exponit, μυριάδεϛ πέντε χαἰ εἴχοσι. quod Sueton. in Cæsare H-S. mille dixit. Sunt denariorum ducenta quinquaginta millia, hoc est, Caroleorum quinquaginta millia.

Decoquere decoquere creditoribus Cic. Plin. Creditum non reddere, credito fvaudare xρεοχοπεῖν. AL. Auffstehn, ein frischen Tisch machen B. Voor zijn ghebueren opstæn, voor Daghe ruymen GAL. S'en aller sans payer ITAL. Arderne senza pagare H. Quebra el credito, ir se con dios sin pagar

Demensum Terent. Mensura stata quatuor frumenti modiorum in singulos menses seruis appensa vel admensa. σιτομέτριον. AL. die Vacht B. Mæntkost voor een Slaue GAL. L'entretien nement d'vn esclaue pour vn mois ITAL. La spesa d'vn sciauo per vn mese H. La costa de vn esclauo para vn mez

Denarius ita dictus, quod denos æris valebat, teste Varrone, hoc est, decem asses. quapropter & decusse X. signabatur, vt So sipater annotauit. Denarius autem legitimus pendebat drachmam Atticam & septimam eius partem. itaque etiam pretium eius superabat : id ex Libra facile cognoscitur. B. Viet stuyuers, Crabbelær Holland. conuenit fere cum Angelico, quem ab angeli typo Germania ita nominat, siue scrickenbergio B. Schrickenburger H. 40. marauediz

Diatium Horat. Diurnæ operæ pretium. xοινῖκ. AL. Taglohn B. Dachloon, Dachhuere GAL. Iournee ITAL. giornata H. Iornal de cadann dia

didrachmum δίδραxμον, βούϛ Philochoro, quod haberet expressum bonis effigiem ab vna parte, & ab altera Thesei. AL. Vier Batzen B. Seuen Stuyuers, twee Realen oft Iulien GAL. Sept patars ITAL. Sette piacche, duoe giulij H. Dos reales, adaremes dos

Diobolus diobolum διώβολον Aristoph. Nummus Atticus,-insculptam habens hinc Iouis speciem, illinc noctuam, vnde a nonnullis etiam γλαύκ fuit dictus. B. Een Stuyuer en neghenmanneken, half Vierijser, Negenduyt, een Stuyuer ende een Duyt, neghenseskens Flandris H. 11. Marauediz

Dipondius Plinio, vel, vt alij malunt, dupondius, duos asses appendebat, vt ex Plinio adduximus, eratque ex ære δινούμμιον. B. Een Blancke, bynæst derthien Penninghen

Donarium Marcrob. proprie, quod in sacrum vsum confertur. ἀνάθημα. AL. Kirchen Gezierd oder Geschenck B. Kercken Cieræt en Ornamentem

Donatiuum Suet. quod ab exercitus imperatore militi confertur. λάμπρά ἐπίδοσιϛ Herodiano AL. Eins Herrn geschenck B. Heeren Schenck oft Present GAL. Largesse faite par le prince ITAL. Donatiuo, liberalita del principe H. Lo que da el rey

Dos φέρνη, ἕδνον, dos a marito profecta : at προίκ, quæ ab vxore. AL. Heimstewr, Morgengaab B. Bruyloft, oft houwelijck goet, Morghengifte, boelgoet GAL. Dost, douaire ITAL. Dota H. dote del casamiento

Dos aduentitia ad extraneo donata, vel ex ipsius mulieris bonis.

Dos profectitia Vlpiano, a parente virilis sexus profecta. fortassis non male ita vocetur, quod vulgaris lingua appellat Een Leen.

Drachma Aeginæa δραxμή ἀργιναῖα apud Attic. ταxεῖα δραxμή, quasi crassa, respectu alterius, quæ λεπτή, hoc est tenuis, dicebatur. valebat decem obolos, ita vt obolum plus pependerit, quam tres semisses drachmæ Atticæ. nostratis monetæ sex stuferos valet. B. Een Schellinck, ses stuyuers H. 60. matauediz

Drachma Atrica pendit sex obolos. draconem etiam nominat Nebrissensis, incerto mihi auctore : δραxμή, δραxμή λεπτή ἡ ἐκώβολοϛ Hesyc. ἀργυρίϛ Athen. AL. Zwen Batzen, sieben Creutzer B. Seuen groote, eenen Reæl GAL. Quatre sous ITAL. Vn giulio, o vn reale H. Real de plata, adareme

Emere ab hasta Cicer. in auctione emere. nam vbi auctio siebat, hasta olim de more erigebatur, tanquam præcipuum signum, vt Festus annotat. vnde & hasta apud Ciceronem pro ipsa bonorum venditione siue auctione ponitur, quod hastarium dixit Tertullianus. AL. Offentlich kauffen B. In den wtroep coopen, in een Coopdach coopen GAL. Acheter a l'encant ou en vne vendue ITAL. Comparar all incanto H. Comprar en la almoneda

Euangelium Cic. Vlp. quod læta nuntianti datur. εὐαγγέλιον. AL. Das Bottenbrodt B. Bodenbroot, Bodenloon, Miente, goeden Drinckenninck GAL. Salaire pour bonne nouuelle ITAL. Pagamento di qualche buona noua H. Albricia de la buena nueua

Extat apud Sosipatrum, Aes theatricum, quod spectaculorum gratia dabatur. ἀργύριον θεατριχόν. AL. Gelt so man gibt ettwo ein Spill zu sehen B. Gelt om spelen te sien


II