Page:Plotin - Ennéades, t. II.djvu/346

Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
296
QUATRIÈME ENNÉADE.


à un seul ordre, les plus petites choses doivent rentrer dans cet ordre et s’y rattacher[1]. L’injustice faite à autrui est une injustice pour celui qui la commet et doit lui attirer un châtiment ; mais, par la place qu’elle tient dans l’ordre universel, ce n’est pas une injustice, même pour celui qui la souffre[2] ; il fallait qu’il en fût ainsi : si c’est un homme vertueux qui est victime de cette injustice, elle ne peut avoir pour lui qu’une fin heureuse. On ne doit pas croire que cet ordre universel ne soit ni juste ni divin, mais admettre au contraire que la justice distributive s’y exerce avec une convenance parfaite. Si certaines choses semblent blâmables, c’est qu’elles arrivent par des causes secrètes que nous ignorons[3].

  1. On trouve les mêmes idées dans saint Augustin : « Quidquid casu fit, temere fit ; quidquid temere fit, non fit providentia. Si ergo casu aliqua fiunt in mundo, non providentia universus mundus administratur. Si non providentia universus mundus administratur, est ergo aliqua natura atque substantia quæ ad opus providentiæ nos pertineat. Omne autem quod est, in quantum est, bonum est. Summe enim est illud bonum, cujus participatione sunt bona cetera quæcunque sunt ; non per aliud, sed per seipsum bonum est, quam divinam etiam Providentiam vocamus. Nihil igitur casu fit in mundo. Hoc constituto, consequens videtur ut quidquid in mundo geritur, partim divinitus geratur, partim nostra voluntate. Deus enim quovis homine optimo et justissimo longe atque incomparabiliter melior et justior est. Justus autem regens et gubernans universa, nullam pœnam sinit cuiquam immerito infligi, nullum prœmium immerito dari, etc. » (S. Augustin, De divers. quœstionibus, § 24.)
  2. Voy. ci-dessus, p. 51, note 3.
  3. « Fieri potest ut per malum hominem divina Providentia et puniat et opitulelur… Sed quum omnis tribulatio aut pœna impiorum sit, aut exercitatio justorum, quia eadem tribula et paleas concidit et frumenta paleis exuit, unde tribulatio nomen accepit ; rursus, quum pax et quies a molestiis temporalibus et bonos lucretur et corrumpat malos : omnia hæc divina Providentia pro meritis moderatur animarum. Sed tamen non sibi eligunt boni ministerium tribulationis, nec mali amant pacem. Quare ipsi quoque, per quos id agitur quod ignorant, non justitiæ, quæ