Page:Pastoret - Ordonnances des rois de France de la troisième race, tome 15.djvu/475

Cette page n’a pas encore été corrigée

Louis XI,

à Bordeaux,

Mars i46i.

Ct

SlV(

392 Ordonnances des Rois de France

illustrem Regem Anglie, Ducem Acquitanie, et gentes suas in Vasconia altera, super alta justicia aut lassa civitatis et districtus Vasatensis, regalia custodiam bonorum episcopalium, sede Basatensi vacante, castris de HeremtT de Gans, violenctis et dampnis et aliis pluribus articulis, multe ardue controversé verterentur et jam aliquandiu perdurassem : nos, episcopus et capitulum supradicn ac tendentes quod, tam propter fortem et duram cortem (a) et rebellionem subditorum nostrorum quam resistendam gentium dicti Regis et Ducis, prefata j usticia, etiamsi in manu nostra more solito et antiquo existeret, nobis ad nullam auctoritatem r edita sit, et nobis plus incommodi quam commodi apportaverit, propter graves importabiles nobis expensas, quas occasione dicte justicie tenende et exercende tam nos quam predecessores nostri hactenus feceramus, et qubd adhuc in prosecutione causarum et contencione hujusmodi reos in c arcere habebamus, ac etiam occasione hujus male justicie retroactis temporibus multa mala homicidia contigerant et quotidie contingebant, et /usticia quasi in manibus nostris deperibat, redditus et exitus ecclesie eximebantur, nec divinis officiis poteramus actendere, ut decebat ; et non solitm vicini, sed etiam subditi cornua (b) contra ecclesiam erigebant, et prosecutione ipsius justicie inculte, plus quam valeret nos expendere oportebat, nec sine cujusqut potencioris manu poteramus in dicta f usticia dominari : perpendentes etiam manifeste qubd de pace et benevolentia prefati domini Regis ct gentium suarum, nobis et ecclesie nostre, quasi in sue dicionis medio constitute, magna poterit securitas et tranquillitas, et per consequens commoditas plurima, tam in personis quam iit augmentis reddituum, et aliorum nostrorum conservatione j urium, obvenire ; deliberatione habiti cum peritis, viam parare volentes per quam possemus ad effectum hujusmodi devenire nos, episcopus et capitulum supradicti, et nos Bone tus de Sancto - Qjiintino, archtdiaconus de Maymaco in ecclesia Lemovicensi, et Raymundus de Ferrariis, canonicus Sancti-Sev er ini Burdegale, dicti domini Regis et Ducis clerici et ipsius procuratores ad hoc specialiter deputati, prout in suis licteris patentibus continetur, quarum tenor inferius presentibus est insertus, super pr emissis et omnibus alïis singulis questionibus, controversiis et querelis que sunt vel esse possunt inter nos episcopum et capitulum, ex parte una, et dictum dominum Regem et Ducem a gentes suas, ex altera, compromictimus altè et basse (c), in reverendum in Christo patrem et dominum, Det gratiâ, episcopum Adurensem, et venerabilem ct discretum virum magistrum Poncium de Insula, decanum Xantonensem, ita quod ipsi ambo concorditer, vel dictus dominus episcopus Adurensis solus, per viatn a medium venditionis, permutationis, associattonis, recognicionis, donacionis stu alterius cujuscumque concessionis et translationis /urisdicionis et justicie alte a basse civitatis et districtus Bapatensis, et altarum possessionum seu /urium nostrorum, cum pecunia ad emendum redditus seu possessiones, et cum aliis juribus, libertatibus sive devertis dicti domini Regis et Ducis, et per alias quascumque ordinaciones et compositiones de quibus viderint expedire, possint, infra instans festum omnium Sanctorum, dictam suam compositionem, arbitrium seu ordinationem, tanquam arbitri Notes.

(a) Le manuscrit du Trésor des chartes, de Bazas se plaignoit de n’étre pas assez fort collationné plusieurs fois , ne permet pas de pour comprimer les rebelles et les médians, lire ce mot autrement ; cependant, lu ainsi, (b) Cornu est employé quelqueiois pour il est inintelligible. Je présume qu’il devroit écrit, charte, titre. On lit ainsi dans 1111 histonea y avoir coltam : colta est souvent employé , anglois rappelé par du Cange : Il iHdnu of comme l’atteste du Cange, à exprimer des cessares, ante conquestam Angine, teninii’-’ réunions, des rassemblemens d’hommes, de jure hœredïtario, terrain frc. per union i->1 sujets, qui s’unissent, qui s’arment pour ré- quod est charta prevdktiv foresne. sister. On voit par ce qui suit, que levéque (c) Souverainement, sans appeltiii’ïiraiû’ni