Page:Duhem - Le Système du Monde, tome VI.djvu/588

Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
578
LE REFLUX DE L’ARISTOTÉLISME

Les questions sur les Sentences, composées par Guillaume d’Ockam, combattent certaines opinions de Pierre Auriol ; pour exposer ces opinions, Ockam emprunte textuellement de longs passages à la seconde rédaction de l’écrit qu’Auriol a composé sur le premier livre des Sentences[1]. Or M. Noël Valois a fort bien montré[2] que cette seconde rédaction datait de 1318 ou, au plus tard, de 1319. Il faut donc placer vers 1320, au plus tôt, la rédaction, par Guillaume d’Ockam, de ses Quæstiones super libros Sententiarum[3].

D’autre part, une des plus anciennes éditions[4] des Quodlibeta

  1. Pierre Duhem, Dominique Solo et la Scolastique parisienne, XII (Études sur Léonard de Vinci, 3e série, pp. 341-342).
  2. Noël Valois, Pierre Auriol, frère mineur (Histoire littéraire de la France, t. XXXIII, 1906, p. 485 et p. 500).
  3. Une édition du Scriptum super primum librum Sententiarum fut donnée en 1483 ; elle ne porte ni le nom de l’imprimeur, ni l’indication du lieu d’édition ; mais il a été établi qu’elle avait été imprimée à Essling par Conrad Fyner.

    La première édition complète est la suivante, dont nous nous servirons :

    Tabule ad diversas hujus operis Magistri Guilhelmi de Ockam super quatuor libros sententiaram annotationes et ad centilogii theologici ejusdem conclusiones facile reperiendas opprime conducibiles.

    Au verso, lettre dédicatoire de Jodocus Badins Ascensius à Johannes Tritemius abbas Spanhemensis, datée ; Lugduni, ad sextum idus novembrias anni hujus MCCCCXCV.

    Au commencement des Quæstiones in libros Sententiarum : Argutissimi atque ingeniosissimi tam philosophicarum quam theologicarum difficultutum disquisitoris Magistri Guilhelmi de Ockam Anglici : super quattuor libros sententiarum subtilissime questiones earumdemque decisiones cum qnantis maximis fieri potuit labore atque solertia correcte : divino, ut precor, auspicio inchoantur.

    Colophon de cet ouvrage : Hec sunt que Mt Guilhelmus de Ockam super quatuor sententiarum libros scripta reliquit : inter que si qua offendantur discrepantia : danda est venia auctori : qui (veluti profitetur) in diversis locis nunc recitat nunc insequitur opiniones. Porro impressori etiîam gratie sunt referende qui ea tani fideliter et tam terse : ad optimi maximi salvatoris noslri laudem et studiosorum commoditatem multiplica vit

    Impressum est autem hoc opus Lugduni per M. Johannem Trechsel Alemannum : virum hujus artis solertissimum. Anno domini nostri MCCCCXCV. Die vero decima mensis novembris. Laus omnipotenti Deo.

    Le Centilogium theologicum, qui vient ensuite, est suivi de ce colophon :

    Finis centilogii théologici M. Guilhelmi de Ockam diligenter impression per M. Johannem Trechsel alemannum. Lugduni. Annodomini MCCCCXCV, die vero nono novembris.

  4. Quotlibeta (sic) septem una cum tractatu de sacramento altaris Venerabilis inceptoris fratris Guilhelmi de Ockam anglici, sacre theologie magistri, de ordine fratrum minorum. Colophon des Quodlibeta : Expliciunt quodlibeta septem venerabilis inceptoris magistri wilhelmi de Ockam anglici, veritatum speculatoris acerrimi, fratris ordinis minorum post ejus lecturam oxoniensem (super sententias) edita. Impressa Argentine Anno domini Mccccxcj. Finita post Epiphanie (sic) domini. — Colophon du Tractatus de Sacramento altaris : Explicit tractatus gloriosus de corpore christi et in primis de puncti linee superficiei corporis quantitatis et substantie distinctione. Venerabilis inceptoris magistri Vuilheimi de Ockam anglici, Veritatis indagatoris profundissimi sacre theologie professoris doctissimi, de ordine fratrum mino-