Page:Duhem - Le Système du Monde, tome V.djvu/244

Le texte de cette page n’a pas pu être entièrement corrigé, à cause d’un problème décrit en page de discussion.
238
LA CRUE DE L’ARISTOTÉLISME

Anitii Manlii Severini Boethii, patritii ordinarii, viri illustrissimi, De sancta Trinitate ad Symmachum libri IV.

Le premier livre est ainsi intitulé :

Quomodo Trinilas est unus Deus, et non tres Dii.

L’objet du second est annoncé en ces termes :

Ad Joannem, Ecclesiæ Romanæ diaconum, utrum Pater, Filius et Spiritus sanctus de divinitate substantialiter prædicentur.

Le troisième livre, dédié au même Jean, diacre de l’Église Romaine, examine : An omne quod sit, bonum sit.

Enfin le quatrième livre traite : De duabus naturis et una persona Christi contra Eulychen et Nestorium.

Souvent, les auteurs du Moyen Âge, sous le titre : De duabus naturis, citent ce quatrième livre comme s’il formait un traité isolé ; souvent aussi, à l’ouvrage entier, ils donnent ce nom : De hebdomadibus.

Les commentaires de Gilbert de la Porrée, évêque de Poitiers, sur les quatre livres du De Trinitate[1], sont un des monuments les plus importants de la Métaphysique du xiie siècle : pendant tout le xiiie siècle, ils ont continué de jouir d’une grande autorité.

L’influence de Jean Scot Érigène s’y montre avec évidence ; mais il est également permis d’y soupçonner l’influence concordante d’Avicébron ; parfois, certaines traces nous autorisent presque à déclarer formellement que celle-ci s’est exercée.

Parmi les passages où ces traces se devinent, un des plus remarquables concerne la matière et la forme.


    gnita : alia quœ hactenus latuerunt, nunc primum emendatiss. in lucem prodeunt. In quibus prœter universœ philosophiœ exactissimam doctrinam, plurimorum in divinis mysteriorum, et difficiliorum locorum in Platone, Aristolele aliisque Grœcis et Latinis autoribus luculentissimœ explicationes reperiuntur.

    Prœterea jam accesserunt.

    Ioannis Murmelii in V. Lib. De Consolatione Philosophiœ commentaria.

    Et in eosdem Rodolphi Agricolæ Ennarationes.

    Item, Gilberti Porretæ, Episcopi Pictavensis in IIII Lib. de Trinitate commentario antè nunquam œditi.

    Prœter reliquos doctiss. viros, Henricus Loritus Glareanus, Arithmeticam et Musicam demonstrationibus et figuris auctiorem redditam, suo pristino nitori restituit : Cui exemplar aureum venerandœque vetustatis fuit ex monasterio S. Georgij.

    Et Martianus Rota, opus de tota disserendi ratione, hoc est organum, Dialecticœ et Rhetoricœ studiosis necessarium, illustravit. Et huius antoris vitam, cum ex alijs, tum ex Boëthi monumentis collected, bona fide descripsit.

    Hœc pagina versa, altera facie, librorum Catalogus ostendet.

    Cum Cæs. Maiest. Gratia et Privilegio. Basileæ, ex officina Henricpetrina.

    In fine : Basileæ, ex ofticina Henricpetrina, mense martio, anno MDLXX.

    Le De Trinitate de Boëce et le Commentaire de Gilbert de la Porrée, vont de la p. 1119, à la p. 1173.

  1. Gilberti Porretæ Commentaria in librum primum Boethii de Sancta Trinitate ; édit. cit., pp. 1137-1138.