Page:Duhem - Le Système du Monde, tome III.djvu/455

Cette page n’a pas encore été corrigée
448
L’ASTRONOMIE LATINE AU MOYEN ÂGE

« Protraxi [1] kauc parlent tertiam Philosophiæ Moralis gratis propter pulchritudinem et utilitatem sententiarum moralium, et propter hoc quod libri raro inveniuntur^ a quibus erui hos morum radices, flores et fructus. »

« Palet igitur [2]* quod scriptum principale non potui mittere, sed oportuit me formare aliquid præambulum, inquo radices meliores, et ramos proceriores, et flores pulchriores, et fructus dulciores priæmitterem. »

« Nam non remansit unus Parisius [3], gui tantum no vit de philosophiæ radieibus, quamvis ramos el flores et fructus nondum produxerit propter œtateni juvenilem. »

« Et hic sunt [4] radices totius sapientiæ rerum et scientiarum, propter quod diligenter volui has revolvers et examinare, et ad ramos el flores et fructus applicare ».

« Nam prius posui [5] radices de complexionibus locorum ; nunc autem aliquos ramos, fructus et flores ».

« Deinde [6], quia textus et quæstiones Théologies mullum utuntur cælestibus, et loquuntur de allitudine cælorum, et de eorum et stellarum spissiludine et magnitudine, et non possunt hæc sciri nisi per magnam numerorum potestatem, ideq posui radices circa hæc, et extraho flores et fructus. »

« Ab Aristotele [7] et aliis habemus fundamenta, sed non omnes ramos utiles et fructus universos. »

Ces diverses citations imposent cette conclusion : Au Tractatus super totam Astrologiam, il est une page que Bernard de Verdun a presque textuellement empruntée à son frère en Saint François, Roger Bacon.

De là à conclure que Bernard de Verdun connaissait les divers écrits où Roger Bacon traitait de l’Astronomie, qu’il connaissait, en particulier la grande et belle discussion des systèmes astronomiques instituée dans l’Opus tertium, il n’y a qu’un pas bien aisé à franchir, et que nous franchirons ; bientôt, d’ailleurs, nous aurons la preuve que nous n’avons pas fait un faux-pas. Or cette supposition donne, croyons-nous, la véritable significa-

1. Rogeri Bacon Opus majus, Pars septima principalis (De morali Philosophia) pars IV, cap. I ; éd. Bridges, t. II, p. 366. — Cette partie de l’Opus majus ne se trouve pas reproduite dans l’éd. Jebb.

2. Rogeri Bacon Opus tertinm, cap. XVIII ; éd. Brewer, p. 60.

3. Ibid., cap. XIX : éd. Brewer, p. 62.

4. Ibid., cap. XXXI ; éd. Brewer, p. 108.

5. Ibid., cap. XXXI ; éd. Brewer, p. 204.

6. Ibid., cap. LVII1 ; éd. Brewer, p. 228.

7. Rogeri Bacon Compendium Philosophiœ ; cité par Émile Charles, Roger Bacon, sa vie, ses ouvrages, ses doctrines ; p. 409.

  1. 1
  2. 2
  3. 3
  4. 4
  5. 5
  6. 6
  7. 7