Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, XII.djvu/225

Cette page n’a pas encore été corrigée

DiOPTRIQUE. 187

regarder la nuit les étoiles et la lune\ Il ajoute, il est vrai, que Metius vint lui-même examiner un de ces tuyaux, et fabriqua ensuite une lunette semblable; et il est vrai aussi que, dès 1608, Jacques Metius, comme Lipperhey et comme Jansen, avait demandé aux États de Hollande un brevet d'in- venteur. Mais Descartes tenait sans doute ses renseignements du propre frère de Jacques, Adrien Metius, qu'il connut comme professeur de mathématiques à l'Université de Franeker, et il s'en sera rapporté à lui ^

a. C. DE Waard, loc. cit., p. 140 : « Anno iSgo, is de eerfte buyfe » gemaeckt en geïnventeert binnen Middelburgh in Zeelant van Zacharias » Janfen, ende de Langfte waerr(en) doen ter tijt i5 à 16 duym ; waervan » datter 2 wech vereert werden : de eene aen den prins Maurytfyus en de » ander aen hertogh Albertus. De deftanfy van i3 à 16 duym is foo lange » gebruyckt geweeft tôt het jaer 1618; doen hebbe ick, met mijn vader » hierboven vernoumpt, de lange buyfe geïnventeert, die men gebruyckt » om by nachte te fien in de fterren en de maenne, daer veel in te fpeke- » leren is. Anno 1620 heeft Meetfyus een van onfe buyfen bekommen, » deweltke hy naergekonterfeyt heeft, voor fooveel als hij gekonnen heeft. » Defgelickx heeft oock Cornelis Dribbel gedaen. Als wy defe infter- » menten praflyfeerden, woonden wy op het kerckhof, daer nu de » venduyfy is. Waerre Reynnier Ducartes en Cornelis Dribbel en » Joannes Loof int leven, die fouden getuygen daervan konnen wefen, » dat ick de eerfte lange buyfen hebbe geïnventeert. Vorder en kan » ick, mijn Heeren, geen naeder onderricht daervan doen. — In Mid- » delburgh, den 3o Jannewary i655. Johannes Sachariassen. » Cette attestation, adressée aux magistrats de Middelbourg, soulève plus d'une difficulté. Johannes, par ex., en 1618, n'avait que sept ans; il n'a donc pu aider son père dans l'invention du perfectionnement dont il parle. D'autre part, la date de iSgo n'est point celle de l'invention : Johannes lui-même vingt ans plus tôt, en i634, en avait indiqué une autre plus vraisemblable à Beeckman, qui la rapporte dans son Journal : « Johannes Sacharias » feght, dat fijn vader den eerften verrekijcker maeckte hier te lande anno » 1604 naer eene van eenen Italiaen, daerop ftont anno i5go. » [Ibid., p. i55.) Notons cette même date de iSgo, qui apparaît.

b. Sur l'inventeur du télescope, le P. Fournier {loc. cit., p. 5i i) repro- duit textuellement d'abord la version de Descartes (t. VI, p. 81, 1. 3-7, et p. 82, 1. 2-18). Il y ajoute d'ailleurs celle de Sirturus, et continue par le passage que nous avons cité, p. 186, note b. — D'autre part, Peiresc, dans une lettre à Dupuy, datée d'Aix-en-Provence, 8 nov. 1626, parle de ces lunettes de Galilée, « ou plus toft (ajoute-t-il) de Jacques Methius qui en

�� �