Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, V.djvu/440

Cette page n’a pas encore été corrigée

420 Correspondance.

« Clarissimo viro Torricellio M. P. de Roberval S. P. D. » « Vir Clarissimo, lam biennium elapsum est ex qiin Miteras tuas ac- » cepi, quibus vt statim rcsponderem mult.f nie eau sx- inuitarc videban- n tur : tum vt tibi ^ignitiearcm me, tenuiiaiis mcx' consciLim. humanitati )) tribuere eximias illas laudes, iiuarum er£;a me, niiiil lale mcritum, » plane prodigus f'uisii ; tum eiiam vt, quia de Troclmide nostrà, quam » ipse Cycloidem vocas, multa verba taiu[uam de aniiqtià pi-opositioiie » leceras, qux-, ciiiïi a celeberrimo Galihuo temata solui iiun potuisset, » tibi non speranti, vix etiam quxrenti, se ultro obtulisset, monerem I) talem proposiiionem multis iani ab annis per Galliam iactatam l'uisse : » a quo autem primum propositum, incertum : donec tandem anno duo- >> dccimo iam elapso ic'est-à-dire fin i633), ego a Rcuerendo nostro » Mersenno non leui expostulationc incitatus, in illlus demonstrationem M incidi, quam tamen per annum integrum [c'est-à-dire pendant l'année » 1O34) cum nemine ex nostris geometris communicaui. sed tantùm » curaui vt ipsi me inuenisse rescirent, nondum paietactà illis ratione » subsesquitertià quam îlla obtinet ad suum parallelogrammum. Anno » autem illo elapso, quia publicum certamen pro cathedra regiâ, quod » expectabam, et cui talem propositionem cum suis tangentibus et soli- » dis servabam, non obligerai, aperui subscsquitertiam illam rationem ', » sine demonstratione. At cùm duo ex nostris gcometris, nempe D. de » Fermât et I). Descartes demonstrationes inuenerunt, inter se penitus et » à nostrà diuersas, atque exinde propositio illa vulgata est, ita vt nunc 11 pro noua haberi apud nostros nullo modo possil, qu;e per toi annos » iam inueterauii ; earum autem demonstrationum illam, qux a Dom. » Descartes missa fucrat, loanncs de Bcaugrand excepit et proprià manu Il scriptam, cuius duplum ipse Mersennus et ego et multi alii pcrlegimus, » ad ipsum Galikeum misit ; estque penitus cadem cum unà ex tribus 1" quas a nobili viro D. du Verdus, iam Romie-degente. tanquam in Italià '• inuentas nuper accepi, et, quoniam circa ea tempora quibus ad celeber- i> rimum Galihtum scribebat ipse de Beaugrand, comperium est eumdem » non solum illam propositionem, sed et multas alias aliurum authorum.

a. Ce serait donc, d'après Roberval, en 1635, comme le dit aussi l'Histoire de la Roulette. Or il y a ici une erreur palpable de deux ans au moins, probablement par suite d'une confusion de mémoire (car quel intérêt aurait eu Roberval à altérer sciemment la vérité;) En 1634, il y avait eu concours réel pour la chaire de Ramus (voir t. I, p. 2qi , éclaircissement, sur p. 28S, 1. 26); il devait y en avoir un autre trois ans après, en 1637 ; mais personne ne disputa la chaire à Roberval. Et c'est le 28 avril 1638 (t. II, p. ii6j que Mersenne communiqua à Descartes la découverte de l'aire de la cycloïde, le 1'" juin 1638 {Œuvres de Fermat, t. II, p. i5i) que Roberval l'annonça lui-même à Fermat. Mais dès auparavant Mersenne l'avait publiée dans sa Seconde partie de l'Harmonie universelle (1637).