Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, IV.djvu/74

Cette page n’a pas encore été corrigée

6o Correspondance.

Dans la Vie de Gassend, que Sorbière mit, en guise de Pré/ace, à l'édi- tion de i658 des Gassendi Opéra (Lyon, Anisson, 6 vol. f°), on lit encore ceci, t. I, p. 5 :

  • In Hollandià Gassendis tantam sui admirationem reliquit, vt cùm

» ego amaenam illam et eruditissimam regionem post annos ab istà pere- » grinatione (voyage de Gassend aux Pays-Bas, 1628-1629) quatuor- » decim incolerem, et frequens literarum commercium cum Gassendo » haberem, percunctabantur semper eruditiores solliciti quid ille pararet. » Cùm autem significassem vidisse me Lutetiae Parisiorum Disquisi- » nonem Metaphysicam.quam premebat.ne litemexlite moueret,auctores » fuere omnes vt mitti quamprimùm curarem, et illa ipsa Princeps » Elizabetha, Serenissimi Régis Bohemiae filia natu maxima, quae tantùm » fauit Cartesio, cum caeteris auebat editam perlegere. Itaque ad Gassen- » dum iterat6 scripsi, et per Mersennum, Thomam Martellum, atque » Abrahamum Prataeum effeci tandem vt scripti copiam haberem, illud » inprimis ad expugnandam Viri modestiam afFerens, efflagitasse Carte- » sium, quem in suburbano Leydensi Endelgeest [sic) dicto inuiseram, » ne diutius ista Diatriba inter paucos ambularet, sed palam et aperte » hostem adoriretur. »

Mais Sorbière écrivait ceci une quinzaine d'années après les événements, sa Pré/ace étant de i658, et la lettre à Petit du 20 février de la même année. Voici une série de documents tout à fait contemporains, qui montrent exactement son rôle en cette circonstance.

i° Lettre inédite de Mersenne à Sorbière, déjà installé en Hollande, Elle n'a point de date, mais elle parait être de juin 1642, postérieure à l'Epitre au P. Dinet, qui est de la fin de mai.

« Porro mihi dictum fuit a quindecim diebus tandem librum Metaphy- » sicae Cartesianae hic (hinc?) impressum ad Bibliopolam Leydensem Le » Maire pervenisse, a quo gratis tuum cxemplar, meo nomine, possis

» acciperc Videbis nostras Parisienses Objectiones, a quibus solae

» desunt septimae seu ultimae, quae post editionem Libri a Jesuità missae » sunt. Jam vero me certiorem facis novam apud vos Editionem praestare, » quapropter facile videbis num conditionibus satisfactum sit, et aliqua » supersint quae tuo acumine urgeas. »

« Quod ad illius Phisicam attinet, de nobis ignotis nullum possumus » ferre judicium; vide tamcn quid pollicebatur in Epistola ad Provin- • cialem. Ex quibus solutionibus,quas dédit difticillimis Problematibus » ad eum missis, magnam de illa Phisicà spem concepimus; quam si >• demonstret, cùm probe noveris quanta requiratur in demonstrationibus 1 evidentia, et quantum illae cogant aiiimum, nullus erit qui non eam » ambabus ulnis amplectatur. Fatemur certe nullum hactenus ita de » Refractione scripsissc. uti videre potes in illius Gallicû Dioptricâ, ne- ■ minemque ita de Iridc. Vcstrum est igitur, utpote vicinorum, illam » Phisicam urgere, ut deinceps non amplius dicatur in Philosophicis, » prima, secunda, et tertia opinio et sententia, sed per certas proposi-

�� �