Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T13.djvu/119

Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
111
SARA.

puis il ajoute : Refert etiam Feuardentius in appendice ad libros Alphonsi à Castro contra hæreses, lib. I, verbo Abraham, quosdam hæreticos modernos..... non minùs impios fuisse in sanctissimum patriarcham Abraham, ut cui crimen adulteri impingant [1]. Voici les accusations précisément intentées par Calvin : « Piissimam aviam Christi Saram multis vexat contumeliis, multis jactat injuriis[* 1] : Sarai rationem alienam à verbo Dei apud se quærit. In ipso progressu non leviter peccavit, quòd orbitatis impatiens, à verbo Dei discessit. Obrepit desperatio. Connubii legem pervertit, lectum conjugalem polluendo. Nec culpâ etiam vacat Abram, quòd stulto ac præpostero uxoris consilio obsequutus est. Reprehensione digna est Abrahæ facilitas. Utriusque autem claudicat fides. Dei virtutem non debuit alligare ordini naturæ, vel restringere ad suum sensum. Et in sequentibus [* 2] : Admittit concubinam quæ instar pellicis futura erat. Ad eandem quâ ipsa fervebat impatientiam maritum sollicitat. Vacillat quidem Abrahæ fides, cùm à verbo Dei declinans, uxoris impulsu ad remedium prohibitum transferre se patitur. Momento uno tentationi succumbit. Deindè, dolosissimo schemate utens, idipsum quod negare se de illâ fingit, palàm adfirmat[* 3] : Neque enim domui suæ voluit erigere lupanar, nec ancillæ suæ productrix, vel mariti lena esse... O hominem in disputando vafrum, veteratorem et malitiosum ! Ecquid enim aliud est Abræ, uxorem prostituere ; pudicitiam ejus nudare præsidio, pudicitiam prodere (quod Calvinus palàm tribuit Abrahæ) quàm ei lenocinari ? Aut quid, conjugii legem pervertere, lectum conjugalem polluere, pellicem viro quærere et subministrare, alienam in thorum mariti inducere (quorum à Calvino insimulatur Sara), quàm domi suæ lupanar erigere ; et mariti lenam esse, quod hic simulatè Calvinus negat et damnat [2] ! » On peut remarquer deux fraudes dans la procédure de ce cordelier : il supprime les expressions où Calvin tâche d’exténuer la faute de Sara et la faute d’Abraham, c’est la première supercherie. Il assure impudemment que Calvin emploie un vilain tour de sophiste pour accuser en effet, sous un faux semblant de négation, cette sainte femme d’avoir servi de..... à son mari. C’est la seconde fraude, et elle est d’une telle atrocité, qu’on la peut nommer une affreuse calomnie. La manière ronde et franche dont Calvin juge de cette conduite de mari et de la femme fait voir clairement qu’il ne cherchait point de détours. Il en dit son sentiment avec la dernière liberté, et il se sert de tout le droit que la raison et l’Écriture nous donnent de prononcer sur la qualité d’une action. Il est donc visible qu’il parle sincèrement lorsqu’il nie que Sara ait servi...... etc. Cela paraît encore par les paroles qui suivent, et que Feuardent a supprimées. Impropriè tamen vocatur uxor, quæ præter Dei legem in alienum thorum inducitur. Quare sciamus hunc concubitum hic illicitum fuisse ut inter scortationem et conjugium quasi medius fuerit. Idem omnibus commentis accidit quæ Dei verbo assuuntur. Quamlibet enim honesto tegantur prætextu, corruptela subest, quæ à verbi puritate degenerat, eamque vitiat[3]. C’est là le langage d’un casuiste qui ne biaise point ; on doit donc être très-assuré que l’on y trouve tout le mal que Calvin a dessein de dire. Or il dit nettement que le commerce d’Abraham et d’Agar tenait le milieu entre la fornication et le mariage. Feuardent a supprimé cet endroit notable du commentaire de Calvin : Benedictionis (quam sciebat divinitùs promissan esse) potiundæ voto, conjugalem thorum spontè alteri cedit...... sic laudabile fuit votum Sarai quoad finem vel scopum in quem tendebat, ut tamen in ipso progressu non leviter peccârit....... Utriusque autem claudicavit fides, non in substan-

  1. (*) In cap. 16, Gen., vs. 1.
  2. (*) Vers. 2.
  3. (*) Vers. 3.
  1. Idem, ibidem.
  2. Feuardentius, Theom, calvinisticæ, lib. IX, cap. I, pag. m. 436,
  3. Calvin., in Genes., cap. XVI, vs. 3,' pag. m. 83, 84.