fable qui les faut bien rire, quand ils savent que les chrétiens la racontent comme un fait certain[1]. Mais s’il s’était avisé d’une telle ruse, il n’aurait fait que renouveler une ambition assez vieille. Un roi d’Égypte avait eu dessein de procurer le même avantage à la statue de son épouse : sa mort et celle de l’architecte en empêchèrent l’exécution. Magnete lapide Dinochares architectus Alexandriæ Arsinoës templum concamerare inchoaverat, ut in eo simulacrum ejus è ferro pendere in aëre videretur. Intercessit mors et ipsius et Ptolemæi, qui id sorori suæ jusserat fieri[2]. Si nous en croyons Ausone, ce dessein fut exécuté ; car il en parle comme d’une chose qui existait actuellement ; mais les poëtes n’y regardent pas de si près : croyons plutôt ce que Pline en dit.
Conditor hic forsan fuerit Ptolemaïdos aulæ
Dinochares : quadro cui in fastisia cono
Surgit, et ipsa suas consumit Pyramis umbras,
Jussus ob incesti qui quondam fœdus amoris
Arsinoen Pharii suspendit in aëre templi.
Spirat enim tecti testudine vera magnetis,
Affictamque trahit ferrato crine puellam[3].
Saint Augustin ne doutait point que
l’industrie de l’homme n’eût produit
un tel spectacle : il ne marque pas
en quel endroit[4] il dit seulement
qu’on voyait dans un certain
temple, une statue de fer au milieu
de l’air, également éloignée du pavé
et de la voûte, parce que la pierre
d’aimant qui attirait par-dessous, et
celle qui attirait par-dessus, étaient
de même vertu. Quamobrem si tot
et tanta tamque mirifica, dit-il, quæ
μηχανήματα appellant, Dei creatura
utentibus humanis artibus fiunt, ut
ea qui nesciunt, opinentur esse divina,
undè factum est, ut in quodam
templo lapidibus magnetibus in solo
et in camerâ proportione magnitudinis
positis, simulachrum ferreum
aëris illius medio inter utrumque lapidem,
ignorantibus quid sursùm esset
ac deorsùm, quasi numinis potestate
penderet... Quanta magis
Deus potens est facere, etc.[5] ?
Il observe que le peuple, qui ne savait
pas la cause de cet effet, l’attribuait
à la puissance de Dieu. Il est
apparent que le temple que saint Augustin
ne nomme pas était celui de
Séraphis à Alexandrie ; car voici ce
que dit Ruffin, en racontant les fourberies
que l’on découvrit dans ce
temple, lorsque les chrétiens en furent
les maîtres. Erat aliud fraudis
genus hujusmodi, natura lapidis
magnetis hujus virtutis perhibetur,
ut ad se rapiat et attrahat ferrum.
Signum solis ad hoc ipsum ex ferro
subtilissimâ manu artificis fuerat fabricatum,
ut lapis, cujus naturam
ferrum ad se trahere diximus, desuper,
in laquearibus fixus cùm temperatè
sub ipso radio ad libram fuisset
positum simulacrum, et vi naturali
ad se raperet ferrum assurrexisse
populo simulacrum, et in aëre
pendere videretur[6], Prosper raconte
la même chose, avec une circonstance
dont Ruffin ne parle pas :
il dit qu’un bon serviteur de Dieu,
ayant su par inspiration en quoi consistait
l’artifice, ôta de la voûte la
pierre d’aimant, et qu’aussitôt cette
statue tomba et se brisa en mille pièces.
Apud Alexandriam in templo
Serapidis hoc argumentum dæmonis
fuit, quadriga ferrea nullâ basi suffulta,
nullis uncis infixis parietibus
colligata, in aëre pendens cunctis
stuporem ac velut divinum subsidium
oculis mortalium exhibebat, quùm
tamen lapis magnes, qui ferrum sibimet
attributum suspendit, eo loco
cameræ affixus totam illam machinam
sustentabat. Itaque cùm quidam
Dei servus inspiratus id intellexisset,
magnetem lapidem è camerâ substraxit,
statimque omne illud ostentum
cadens confractum comminutumque
ostendit divinum non esse, quod
mortalis homo firmaverat[7]. Si
- ↑ Undè igitur nobis Mohammedes cistæ ferreæ inclusus et magnetum vi in aëre pendulus ? Hæc cùm Mohammedistis recitantur, risu exploduntur, ut nostrorum in ipsorum rebus inscitiæ argumentum. Pocockius, Specim. Hist. Arabum, pag. 180.
- ↑ Plinius, lib. XXXIV, cap. XIV, in fine, pag. m. 150.
- ↑ Ausonius, edyllio X de Mosellâ, vs. 311.
- ↑ Le père Hardouin, in Plinium, lib. XXXIV, cap. XIV, ne devait pas dire que saint Augustin assure cela d’une statue qui était au temple de Sérapis.
- ↑ Augustin., de Civit. Dei, lib. XXI, cap. VI.
- ↑ Ruffinus, lib. II, Histor. eccles., cap. XXIII, apud Coquæum Notis in August., de Civit. Dei, lib. XXI, cap. VI, pag. m. 961.
- ↑ Prosper, de Prædict., part. III, cap. XXXVIII, apud eumdem Coquæum Augustin., de Civit. Dei, lib. XXI, cap. VI, pag. 961.