Page:Alfred Vacant - Dictionnaire de théologie catholique, 1908, Tome 12.2.djvu/216

Cette page n’a pas encore été corrigée

L867

    1. PIERRE A##


PIERRE A.URIOL. LES CRÉATURES

L868

exister la matière sans la forme. D’après Auriol, au

contraire, la forme ne peut pas exister sans la matière, ni la matière sans la forme, de sorte qu’il faut exclure actu toute distinction entre elles : Constat enim, quod… forma et materia sunt actu paiitw indislinda sic, quod nec forma potest intelligi sine materia ete converso, uti alias oslendi esse de mente Aristotelis et C.ommentatoris et jam ostensum fuit aliqualiter in traclatu de principiis philosophiris. In l Sent., p. 81 b : In II Sent., p. 109 b. l.a forme, d’ailleurs, n’est rien d’autre que l’existence de. la matière (H. Dreiling, op. cit., p. 128, n. 1), Vactuatio de la matière. Ibid., p. 18 !).

Il rejette également la thèse de Scot et de l’école franciscaine, suivant laquelle, dans une même chose, peuvent subsister plusieurs formalités réellement distinctes. Quodl., p. 2 b. Il repousse la forma corporeitatis, qui informe et réduit à l’unité les quatre éléments et les autres composés, constituant la matière du corps, et qui subsiste même après l’infusion de l’âme spirituelle, comme il nie l’existence de l’âme végétative et de l’âme sensitive qui, d’après l’école franciscaine, continueraient à constituer des formes distinctes, à côté de l’âme rationnelle.

Auriol soutient que, se plaçant au point de vue purement philosophique, il faut admettre que le corps et l’âme, dans leur union dans l’homme, continuent à constituer deux substances et deux natures réellement distinctes : Secunda propositio est videre, quomodo hoc posito ex anima et corpore fiât unum et videtur mihi, quod sit valde difficile modum illum assignare. Dico tamen quod anima et corpus vere possunt constituere unum. dato quod sint duse natura— in actu. In II Sent., p. 221 a. Bien qu’il rejette l’union essentielle entre l’âme et le corps, le docteur franciscain admet cependant une union entre eux dans l’opération, dans Vinteltigere, parce que l’âme et le corps, l’imagination et l’intelligence concourent indivise à l’action d’intelligere. L’union entre l’âme et le corps serait donc plutôt accidentelle.

Quid igitur ? Dico quod corpus et anima veniunt ad quandam indivisioneni unara in speciali postrema perfectione, quae est intelligere, quod résultat ex imaginatione et intellectu, quae ambo concurrunt indivise ad illam opérât ionem, et sic non venit ad unionem per modum elhcientis, nec ad unionem praîsentia— et simultatis, nec ad indivisioneni formre actuantis et terminantes, nec etiam formai proportionatas naturaliter et determinantis ad extremas perfectiones simpliciter, sed secundum perfectionem aliquam, puta intelligere, quia ad illam concurrit intellectus et imaginatio per indivisioneni… Tune tormo rationem sic : Forma spiiituatis, qu ; e concurrit cum forma corporea in una operatione, ita quod individuntur in operatione, illa forma abstracta et illa corporalis, sicut individuntur in operatione, sic in existentia, quia alio modo non uniuntur quam per operationem. Sed intellectus et corpus individuntur in una operatione, que est intelligere ; ergo aliquo modo in existentia. Minorent probo… Tune arguo : sicut se babet objectum intellectus, quod est intentio intellects, ad objectum phantàsiæ quod est intentio phantasiata, sic principium ad principium, intellectus videlicet ad phantasiam et similiter actus ad actum. Sed objecta illa sunt naturaliter colligata. Ergo similiter actus et principia ac per hoc intellectus et pbantasia sunt indivisa quadini speciali indivisione, quae est colligatio consimilis colttgationi objectorum, et hoc potest vocari aliquo modo simult is, nt dicunt alii. Ex hoc autem quod intellectus et phantasia snnt sic colligata, tequitur quod intellectus est forma nostra, quia nos sumus perlecti ex bis duabus. Homo vero non est perfectus tantumuatura sensitiva et intellectu, sed est constitutum ens ex d lobus, quorum alterum respectu alterius non habet habitudinem informationis, sed est alicujus determinationis aaturalis secundum præexigentiam in ordine ad unara propriam et perfectam operationem et non est indivisionis in aliquo actu primo. Et sic liomo dicitur intelligere per intcllectum. quia unumquodjuc agit propriam operationem per formam suam… Quandoergo intellectus copulatur sic imaginationi, homo est perfectus étante non. In II Seul., p. 221 b.

Cette conception dualistique averroïste est en flagrant conflit avec la décision du concile de Vienne, qui a défini : Substantiel anima— rationalis seu intellec tiiKe verc ac per se humant corporis est forma. De cette définition, Auriol donne une interprétation exagérée et fausse, qui ne fait qu’augmenter les difficultés à considérer l’âme comme la forme essentielle du corps. D’après lui, en effet, le concile aurait défini que l’âme est la forme du corps, comme les autres formes et les autres âmes : Decretalis nova eondila in sacro concilia Viennensi, ubi dicitur, quod anima est forma corporis sicut forma’alise seu animas alise. In II Sent., p. 223 b. L’union de l’âme et du corps, entendue dans ce sens, est indémontrable d’après Auriol :

Secunda propositio est, quod licet possit demonstrari, quod anima est forma et pars nostra ac pertinens ad nos et altéra pars essentialis in nobis, quia cum parte alia integiet esse nimirum ; tamen quod anima habeat habitudinem ad aliam partem eodem modo quo babent alia’forma ? naturales habitudinem ad materiam, in hoc quod sunt pura formatio ac terminatio materia.’et complementum ipsius compositi, ut sic. corpus trahatur ad esse corpus in actu per illam, hoc est, quod per illam capiat primam perfectionem, qua est corpus, et non tantum extremas et secundas perfectiones, hoc non est adluic demonstratum nec per Aristotelem nec per Commentatorem nec per aliquem peripateticiun. In II Sent., p. 219 a.

Ailleurs, il semble adoucir un peu son affirmation trop catégorique : Dixi quod forte non potest demonstrari animam esse puram acluationem, saltem apud Philosophum. In. Il Sent., p. 227 a.

De plus, Auriol soutient que ce n’est point un article de foi que l’union de l’âme et du corps, entendue dans le sens du concile de Vienne, peut être démontrée par la raison. Il suffît d’admettre cette union sur l’autorité du concile :

Non est de veritate et sinceritate fidei credere posse demonstrari, quod anima ita sit perfectio corporis sicut ligura est forma cerae… Hanc conclusionem probo, quia magis pertinet ad necessitatem lidei artieulus Trinitatis, quam animam sic esse formam corporis, quia forte non est artieulus nec inclusum in articulo. Sed non est de necessitate fidei credere quod fidei artieulus de Trinitate possit demonstrari, immo communiter articuli fidei sunt indemonstrabiles fideli. Ergo. In II Sent., p. 223 />.

Le docteur franciscain affîrme encore que l’union de l’âme et du corps, telle qu’elle est définie par le concile de Vienne, est opposée aux thèses de nombreux saints, qui soutiennent que l’âme et le corps, après leur union, restent deux substances, deux natures réellement divisées et distinctes :

Addo autem… quod nec usquequaque potest convinci auctoritatibus sanetorum, quod anima sic sit forma corporis, quod non sit nisi pura actuatio materia’sicut sunt aliae formas, cum multi videntur expresse dicere, quod anima est hoc aliquid et forma subsistens et natura per se divisa a corpore, sicut natura a natura. IbicL, et p. 22 1 a-b.

Enfin, bien qu’il ne puisse être démontré par la raison que l’âme constitue la forme du corps, à l’instar des autres formes, en d’autres termes, qu’il existe une union essentielle entre l’âme et le corps, bien que cette conception soit opposée à la thèse d’un grand nombre de Pères, cependant, conclut Auriol, il faut admet Ire cette union à cause de la définition du concile, de Vienne :

Quia melius est. se tenere cum eo ad quod vadil intent i<> Ecclesiae ex verbis elicita, licet non expressa verba soneul hoc vel illud, ideo pono propositionem secundam, quod licel demonstrari non possit, animam esse formam corpo lis mini > aliarum (ormarum, tamen tenendum est, secun iluin quod mini videtur, quod sicut figura est forma il pura pertectio ceræ sic anima est pura actuatio c ! formatio corporis eo modo, quo se habent ceterae formas. E1 sicut non est quærenda causa, quare ex cera et figura fiât unum, si'