Dictionnaire illustré Latin-Français/Liste des auteurs
LISTE
DES AUTEURS ET DES OUVRAGES
CITÉS EN ABRÉGÉ DANS CE DICTIONNAIRE
Acc. = L. Accius ou Attius, poète tragique, de la fin du 2e s. av. J.-C. [Frg. poet. Rom., éd. Bæhrens ; Scænicæ Rom. poesis frg., Ribbeck3].
Acr. = Helenius Acron., schol. d’Horace [éd. Hauthal, 1866 ; Keller, 1902].
Act. Arv. = Acta Fratrum Arvalium [éd. Hen zen, 1874, ou CIL 6, 2023-2119].
Adamant. = Adamantius Martyrius, grammairien [Grammatici Latini, éd. Keil, t. 7].
Adamn. = Adamnanus, 9e Abbé du monastère d’Iona (8e siècle) [Migne, t. 88] :
- Loc. sanct. De locis sanctis.
- Vit. Col. Vita Columbæ.
Ætna = Poème de l’Appendix Vergiliana [éd. Sudhaus, 1898 ; Ellis, Oxford, 1901 ; Vessereau, Coll. Budé, 1927].
Afran. = L. Afranius, poète comique contempo rain d’Accius [Scæn. frg., éd. Ribbeck3].
Afric. Dig. = Sex. Cæcilius Africanus, juris consulte ; frg. d. le Digeste.
Agen. = Agennius Urbicus [Gromatici, éd. Lachmann].
Agrœc. = Agrœcius, grammairien [Gramm. lat., éd. Keil].
Albin. = C. Pedo Albinovanus, ami d’Ovide, poète du siècle d’Auguste [éd. Bæhrens, Poet. Lat. min., t. 1] ; attribution incertaine des poèmes suivants :
- Liv. Consolatio ad Liviam Augustam de morte Drusi Neronis.
- Obit. Elegia in obitum Mæcenatis.
- Mæc. Elegia de Mæcenate moribundo.
- Germ. Fragmentum de navigatione Germanici per Oceanum septentrionalem [conservé par Sénèque, Suas. 1].
Alcim. = Alcimus Ecdicius Avitus [saint Avit] [v. Gœlzer, le Latin de St Avit, Paris 1910].
- Arr. Contra Arrianos.
- Carm. Carmina 6.
- Ep. Epistulæ 88.
- Eutych. Contra Eutychianam hæresim.
- Hom. Homilia de rogationibus.
Aldh. = Aldhelmus, moine et évêque anglais [éd. Gilles, 1844 ; R. Ehwald, 1919].
- Virg. Carmen de Virginitate.
- Ep. Epistula ad Acircium de metris, etc.
Alex. = De Bello Alexandrino [éd. Kübler, 1915].
Alfen. Dig. — P. Alfenus Varus, jurisconsulte ; frg. dans le Digeste.
Ambr. = Ambrosius (saint Ambroise), évêque de Milan [Migne, t. 14-17].
- Aux. Sermo contra Auxentium de basilicis tradendis.
- Bon. Mort. De bono mortis.
- Cain. De Caïn et Abel.
- Ep. Epistulæ 91.
- Exh. virg. Exhortatio virginitatis.
- Fid. De fide.
- Fug. De fuga sæculi.
- Hel. De Helia et jejunio.
- Hex. Hexameron libri 6.
- Incarn. De incarnationis dominicæ sacramento.
- Inst. De institutione virginis.
- Isaac. De Isaac vel anima.
- Jac. De Jacob et vita beata.
- Job. De interpellatione Job et David.
- Jos. De Joseph.
- Luc. Expositio evangelii sec. Lucam.
- Myst. De mysteriis.
- Nab. De Nabuthe.
- Noe. De Noe.
- Off. De officiis ministrorum.
- Pæn. De pænitentia.
- Parad. De paradiso.
- Patr. De patriarchis.
- Psalm. Enarrationes in psalmos XII.
- Spir. De Spiritu Sancto.
- Theod. De obitu Theodosii oratio.
- Tob. De Tobia.
- Valent. De obitu Valentiniani consolatio.
- Vid. De viduis.
- Virg. De virginibus.
- Virgin. De virginitate.
Ps. Ambr. = Ecrits faussement attribués à Ambroise.
- Serm. Sermones.
- Trin. De Trinitate.
Amm. = Ammianus Marcellinus (Ammien Marcellin), historien ; 4e s. ap. J.-C. [éd. Garthausen, 1874].
Ampel. = L. Ampelius, historien, auteur d’un Liber memorialis souvent imprimé à la suite de Florus [éd. Assmann, 1935].
Anal. Gram. = Analecta grammatica. Recueil de divers grammairiens [éd. Eichenfeld et Endlicher, Vindob. 1837].
Andr. = Livius Andronicus, poète dramatique [éd. Ribbeck3, 1897-98].
An. Helv. = Anecdota Helvetica, extraits de gram. [éd. Hagen, 1870].
Anth. = Anthologia Latina [éd. Riese, 1894].
Anthim. = Anthimus, médecin : De observatione ciborum epistula ad Theudericum regem Franco rum [éd. Rose, 1877 ; Liechtenhan, Leipzig, 1928].
Anton. = Antonini itinerarium [éd. Parthey et Pinder, 1848].
Apic. = Cælius Apicius ; De re coquinaria [éd. Giarratano et Vollmer, Leipzig, 1922].
Apul. = L. Apuleius (Apulée) de Madaure [éd. Vallette, Coll. Budé, en cours].
- Apol. Apologia sive de Magia [éd. Helm, 1905 et 1910 ; Vallette, 1924].
- Flor. Florida [éd. Helm ; Vallette, 1924].
- M. Metamorphoseon lib. 11 [Helm].
Mund. De mundo
Plat. De Platone
Socr. De deo Socratis[éd. P. Thomas, 1908].
- Mund. De mundo
- Plat. De Platone ( [éd. P. Thomas, 1908].
- Socr. De deo Socratis
- Trism. Trismegistus vel Asclepius (Ps. Apul.).
- Herb. De herbarum medicaminibus (Ps. Apul.) [éd. Howald-Sigerist, 1927, d. Corp. Med. lat., t.4].
- Herm. περὶ ἑρμηνείας (Ps. Apul.).
Apul. = L. Cæcilius Minutianus Apuleius. gram. [éd. Osann, 1826].
- Orth. De Orthographia.
Aquil. = 1 Aquila Romanus, rhéteur, 3e s. ap. J.-C. [Rhet. Latini minores éd. Halm, 1863].
- Fig. De figuris sententiarum et elocutionis.
2 Julius Aquila, jurisconsulte [3e s. ap. J.-C.] dont des fragments figurent dans le Digeste.
Arat. = Arator, mit en vers les Actes des Apôtres, et écrivit diverses Ep. en vers, 6e s. ap. J.-C. [éd. Migne, t. 68].
Arbon. = Arbonius Silo, poète, auditeur de Porcius Latron, sous Auguste [éd. Bæhrens].
Arn. = Arnobius (Arnobe), rhéteur Africain 2e et 3e s. ap. J.-C., Disputationes adversus nationes [éd. Reifferscheid, 1875, d. Corp. Script. eccl. Vindob. t. 4].
Arn. J. = Arnobius Junior, 5e s. ap. J.-C. [éd. Migne, t. 53].
- Psalm. Commentarius in psalmum.
- Joh. Adnotationes in evangelium Johannis (Ps. Arn.).
- Luc. Adnotationes in evangelium Lucæ (PS. Arn.).
- Cyril. Interpretatio epist. paschalis Cyrille (Ps. Arn.).
Arrunt. = L. Arruntius, consul en 22 av. J.-C. ; écrivit une hist. de la guerre punique [éd. Peter, 1883 : Hist. Rom frg.].
Arus. = Arusianus Messius, gram., 4e s. ap. J.-C. [éd. Keil : Gram. Lat. t. 7].
Arval. = v. Act. Arv.
Asc. ou Ascon. = Q. Asconius Pedianus, de Padoue, commentateur de Cicéron, 1er s. ap. J.-C. [éd. Stangl ; A.-C. Clark, Oxford, 1907].
Ps. Ascon. = Pseudo Asconius : Commentaires sur la Divinatio in Cæcilium et les Verrines.
Asell. = Sempronius Asellio, historien, 100 av. J.-C. [éd. Peter, 1883 : Hist. Rom. frg.].
Asp. ou Asper = Æmilius Asper, commentateur de Virgile [éd. de Servius par Thilo et Hagen, 1902, t. 3].
Ps. Asp. = Pseudo Asper, grammairien [Gram. Lat., Keil, t. 5].
Athan. = Athanase, évêque d’Alexandrie : Epis tulæ ad Luciferum [éd. Hartel : Corp. Vind. t. 14].
Ps. Athan = Pseudo Athanase [éd. Migne, t. 18].
Atil. = Atilius Fortunatianus. v. Fortun.
Atil. Com. = Atilius, poète dramatique, contemporain de Cæcilius [éd. Ribbeck3 : Scæn. frg., t 2].
Att. = v. Acc., Accius.
Atta. = T. Quinctius Atta, auteur de togatæ [éd. Ribbeck].
Aug. = Aurelius Augustinus (St Augustin), évêque d’Hippone [éd. Migne, t. 32 à 47].
- Acad. Contra Academicos.
- Adim. Contra Adimantum.
- Adult. De adulterinis conjugiis.
- Agon. De agone Christiano.
- Anim. De anima et ejus origine.
- Arian. Contra sermonem Arianorum.
- Bapt. De baptismo contra Donatistas.
- Beat. De beata vita.
- Catech. De catechizandis rudibus.
- Civ. De civitate Dei.
- Coll. Don. Breviculus collationis cum Donatistis.
- Coll. Max. Collatio cum Maximino Arianorum episcopo.
- Conf. Confessionum libri XIII [éd. de Labriolle, Coll. Budé, 1926].
- Cons. De consensu evangelistarum.
- Contin. De continentia.
- Corrept. De correptione et gratia.
- Cresc. Contra Cresconium Grammaticum Donatistam.
- Cur. De cura pro mortuis gerenda.
- Disc. De disciplina Christiana.
- Div. De divinatione daemonum.
- Doctr. De doctrina Christiana.
- Don. Post collationem adversus Donatistas.
- Duab. De duabus animabus.
- Dulc. De octo Dulcitii quæstionibus.
- Emer. De gestis cum Emerito.
- Ench. Enchiridion de fide … ad Laurentium.
- Ep. Epistulæ 268.
- Ep. Joh. In epistulam Johannis ad Parthos tractatus.
- Ev. Joh. In evangelium Johannis tractatus.
- Faust. Contra Faustum Manichæum.
- Fel. Contra Felicem.
- Fid. De fide rerum quæ non videntur.
- Fort. Contra Fortunatum.
- Fund. Contra epistulam, quam vocant fundamenti.
- Gal. Expositio in epistulam ad Galatas.
- Gaud. Contra Gaudentium Donatistarum episcopum.
- Gen. imp. De genesi ad litteram imperfectus liber.
- Gen. Man. De genesi contra Manichæos.
- Gest. Pel. De gestis Pelagii.
- Gram. Augustini quæ feruntur regulæ [éd. Keil : Gram. t. 5].
- Grat. De gratia et libero arbitrio.
- Grat. Chr. De gratia Christi.
- Hær. De hæresibus.
- Hept. Quæstiones in heptateuchum.
- Imm. De immortalitate animæ.
- Job. Adnotationum in Job liber.
- Joh. v. Ep. et Ev.
- Jul. Contra Julianum (Migne, t. 44).
- Jul. op. imp. Contra secundam Juliani responsionem opus imperfectum (Migne, t. 45).
- Leg. Contra adversarium legis et prophetarum.
- Lib. De libero arbitrio.
- Litt. De genesi ad litteram.
- Mag. De magistro.
- Man. De moribus Manichæorum.
- Maxim. Contra Maximinum Arianum.
- Mend. Contra mendacium ad Consentium.
- Mon. De opere monachorum.
- Mor. eccl. De moribus ecclesiæ catholicæ.
- Mus. De musica.
- Nat. bon. De natura boni contra Manichæos.
- Nat. Grat. De natura et gratia.
- Nupt. De nuptiis et concupiscentia ad Valerium comitem.
- Ord. De ordine.
- Parm. Contra epistulam Parmeniani.
- Pat. De patientia.
- Pecc. mer. De peccatorum meritis et remissione.
- Pecc. or. De gratia Christi et de peccato originali.
- Pelag. Contra duas epistulas Pelagianorum ad Bonifatium.
- Perf. De perfectione justitiæ hominis
- Persev. De dono perseverantiae.
- Petit. Contra litteras Petiliani.
- Præd. De prædestinatione sanctorum.
- Priscil. Ad. Orosium contra Priscillianistas.
- Psalm. Enarrationes in psalm. [Migne, 36 et 37].
- Psalm. Don. Psalmus contra partem Donati.
- Quæst. De diversis quæstionibus 83.
- Quæst. ev. Quæstionum evangeliorum libri 2.
- Q uant. De quantitate animæ.
- Retract. Retractationum libri 2.
- Rom. Expositio quarumdam propositionum ex epistula ad Romanos.
- Secund. Contra Secundinum Manichæum.
- Serm. Sermones 201 [éd. Mai].
- Simpl. De div. quæst. ad Simplicianum.
- Solil. Soliloquiorum libri 2.
- Spec. Speculum.
- Spir. De spiritu et littera.
- Symb. De symbolo ad catechumenos.
- Trin. De Trinitate.
- Un. bapt. De unico baptismo.
- Un. eccl. De unitate ecclesiæ.
- Urb. De urbis excidio.
- Util. cred. De utilitate credendi.
- Util. jej. De utilitate jejunii.
- Ver. De vera religione.
- Vid. De bono viduitatis.
- Virg. De sancta virginitate.
Ps. Aug. = Pseudo Augustin.
- Dial. Principia dialecticæ.
- Rhet. De rhetorica.
Aurel. = Aurelius, évêque de Carthage, milieu du 5e s. [éd. Migne, t. 20].
Aurelian. = Aurelianus, évêque d’Arles, milieu du 6e s. [éd. Migne, t. 68].
- Childeb. Epistula ad Childebertum.
- Mon. Regula ad Monachos.
- Virg. Regula ad virgines.
Aur. Vict. = Sex. Aurelius Victor Afer, 4e s. [éd. Arntzen, 1733].
- Cæs. De Cæsaribus.
- Epit. Epitome (Ps. A.-Vict.).
- Orig. Origo gentis Romanæ (Ps. A.-Vict.).
- Vir. De viris illustribus (Ps. A.-Vict.).
Aus. = Decimus Magnus Ausonius (Ausone), poète né à Bordeaux, 4e s. ap. J.-C. [éd. Peiper, 1886 ; Schenkl : Mon. Germ. t. 5].
- Ecl. Eclogarium.
- Epigr. Epigrammata.
- Ep. Epistulæ 25.
- Epit. Epitaphia heroum.
- Idyl. Idyllia.
- Mos. Mosella.
- Rhop. Oratio versibus rhopalicis.
Auspic. = Auspicius, évêque de Toul, 5e s. [Migne, t. 61].
Avell. = Avellana Collectio, rescrits d’empereurs et de papes (Corp. Vind., t. 35).
Avian. = Flavius Avianus fabuliste, 5e s. [éd. Fröhner, 1862 ; Bæhrens : Poet. min. t. 5].
Avien. = Rufius Festus Avienus, poète, 4e s. [éd. Holder, 1887].
- Arat. Phænomena ex Arato versa.
- Or. Ora maritima.
- Perieg. Periegesis, seu descriptio orbis terræ.
- Progn. Prognostica.
Avit. = v. Alcim.
Bachiar. = Bachiarius. écrivain ecclésiastique, 5e s. [Migne, t. 20].
Balb. = L. Cornelius Balbus, corresp. de Cicéron [dans les lettres à Atticus].
Balb. Grom. = Balbus, un des Gromatici [Gro matici éd. Lachmann].
Bass. = Cæsius Bassus, grammairien, ami de Perse [Gram. Lat. Keil, t. 6].
B.-Afr., B.-Alex., B.-Hisp. = De bello Africo, Alexandrino, Hispaniensi [éd. Kübler, 1897].
Bed. = Beda Venerabilis, prêtre et moine, 7e et 8e s. [Migne, t. 90-95].
- Cuc. Cuculus.
- Fig. De figuris et tropis sacræ Scripturæ.
- Hor. Compositio horologii.
Metr. De arte metrica.
Orth. De orthographia.Keil, t. 7,
Bened. = Benedictus (St Benoît), 5e et 6e s. [Migne, t. 66].
- Ep. Epistula ad. S. Maurum.
- Reg. Regula [éd. Wœlfflin, 1895].
- Serm. Sermo in discessu S. Mauri.
Bibac. = M. Furius Bibaculus, poète, 1er s. av. J.-C. [Bæhrens ; éd. L. Müller, à la suite de Catulle].
Boet. = Anicius Manlius Severinus Boethius (Boèce), philosophe, mis à mort en 524 ap. J.-C. sur l’ordre de Théodoric [Migne, t 63 et 64].
- Anal. pr. Analyticorum priorum Aristotelis versio latina.
- Anal. post. Analyticorum posteriorum Aristotelis versio latina.
- Arith. De institutione arithmetica [éd. Fried-lein, 1867].
- Categ. In categorias Aristotelis.
- Cons. De consolatione philosophiæ [éd. Peiper, 1871].
- Diff. De differentiis topicis.
- Divin. Utrum pater et filius… de divinitate… prædicentur [Peiper].
- Divis. De divisione.
- Elench. Elenchorum sophisticorum Aristotelis libri 2.
- Eut. Contra Eutychen et Nestorium.
- Herm. pr. In librum Aristotelis περὶ ἑρμηνείας [éd. Meiser, 1877].
- Herm. sec. Seconde édition du précédent [Meiser, 1880].
- Mus. De institutione musica [Friedlein].
- Porph. com. In Porphyrium commentaria.
- Porph. dial. In Porphyrium dialogi.
- Porph. isag. Translatio isagoges Porphyrii [éd Brandt, 1906].
- Subst. Quomodo substantiæ in eo quod sint bonæ sint [Peiper].
- Syll. cat. De syllogismo categorico.
- Syll. hyp. De syllogismo hypothetico.
- Top. Arist. Topicorum Aristotelis interpretatio.
- Top. Cic. In Topica Ciceronis commentaria [cf. M. Tullii Ciceronis opera, éd. Orelli-Baiter- Halm 1861]
- Trin. De Trinitate [Peiper].
Ps. Boet. = Pseudo Boèce.
- Fid. De fide catholica [Peiper].
- Geom. Liber de geometria [Friedlein].
Bonif. = Boniface Ier, pape en 419-422 [Migne, t. 20].
- Ep. Epistulæ.
Brut. = M. Junius Brutus, et D. Junius Brutus, correspondants de Cicéron.
Cæcil. = Cæcilius Statius, poète dramatique, 2e s. av. J.-C. [Scæn. frg., éd. Ribbeck3].
Cæcin. = A. Cæcina, corresp. de Cicéron.
Cæl. = M. Cælius Rufus, ami et corresp. de Cicéron [livre 8 des lettres Fam.].
C.-Antip. = L. Cælius Antipater, historien.
C.-Aur. = Cælius Aurelianus, médecin, 5e s. ? [éd. Amman, 1709].
- Acut. Acutarum sive celerum passionum libri 3.
- Chron. Chronicarum sive tardarum passionum libri 5.
- Isag. Isagoge in artem medendi.
Cæl.-Sab. = Cn. Arulenus Cælius Sabinus, jurisconsulte, cité par Gell., 1er s. ap. J.-C.
Cælest. = Cælestius, hérésiarque, 5e s. [Migne, t. 48].
- Ep. Epistula ad clericos Romanos.
- Fid. Libellus fidei.
- Pecc. Liber adversus peccatum originale.
- Sent. Sententiæ de impeccantia.
Cælestin. = Célestin Ier, pape, 5e s. [Migne., t. 50].
- Ep. Epistulæ 25.
- Nest. Frg. sermonis adversus Nestorium.
Cæp. = Q. Servilius Cæpio, 91 av. J.-C., cité par Gell.
Cæs. = C. Julius Cæsar, mort en 44 av. J.-C. [éd. Kübler, 1893 ; lexique de Meusel — 2 classes de mss. α et β].
- G. De bello Gallico [éd. Constans, Coll. Budé].
- G. De bello civili [éd. Fabre, Coll. Budé, 1936].
Cæs. Att. — Lettre de César rapportée dans la correspondance de Cic. à Atticus.
Cæs.-Arel. = St Césaire, évêque d’Arles, 6e s. [Migne, t. 67]
- Ep. Epistulæ.
- Grat. De gratia et libero arbitrio.
- Libel. Libellus Symmacho papæ oblatus.
- Mon. Regula monachorum.
- Sugg. Suggestio humilis sacerdotibus directa [Malnory, Bibl, de l’Ecole des Hautes Etudes, 1894].
- Test. Testamentum [Morin, Rev. Bénédictine, 1899].
- Virg. Regula virginum [Acta sanctorum, éd. Bolland.].
Cæs.-Bass. = v. Bass.
Cæsel. = Cæsellius Vindex, gram. ; époque de Trajan ; frg. d. Gell.
Cæs. Strab. = C. Julius Cæsar Strabo Vopiscus, édile curule en 90 av. J.-C.
- Or. Orationum frg. d. Prisc.
- Trag. Tragoediarum frg. [Scæn. frg. éd Rib beck].
Call. = Callistrate, jurisconsulte, sous Sévère et Caracalla ; v. Dig.
Calp. = Calpurnius Siculus, poète bucolique ; vers 54 ap. J.-C. [Poet. Lat. minores, éd. Bæhrens].
Calp.-Flac. = Calpurnius Flaccus, rhéteur, fin du 1er s. ap. J.-C. [éd. Lehnert, 1903].
- Decl. Declamationes.
Calp. hist. = L. Calpurnius Piso Censorinus Frugi, historien, consul 133 av. J.-C. [Hist. Rom. frg., éd. Peter, 1883].
Calv. = C. Licinius Macer Calvus, ami de Catulle ; frg. de poésie [éd. Bæhrens, p.320-322], de discours [Or. Rom. frg., éd. Meyer].
Cand. = Candidus, disciple d’Arius, 4e s.
- Ep. Epistula ad Marium Victorinum.
- Gen. De generatione divina.
Cannut. = P Cannutius, contemp. de Cicéron [Orat. Rom. frg., éd. Meyer].
Capel. = Minneius Felix Martianus Capella, écrivain africain ; 5e s. ap. J.-C [éd. A. Dick, 1925].
Caper = Flavius Caper, gram. du 2e s. ap. J.-C. [Keil, t. 7]
- Orth. De orthographia.
- Dub. De verbis dubiis.
Capit. = Julius Capitolinus, un des auteurs de l’histoire Auguste, 4e s. ap. J.-C. [Script. hist. Aug., éd. Peter², 1884].
- Alb. Clodius Albinus.
- Anton. Antoninus Pius.
- Aur. Μ. Aurelius Antoninus philosophus.
- Gord. Gordiani tres.
- Macr. Opilius Macrinus.
- Max. Balb. Maximus et Balbinus.
- Maxim. Maximini duo.
- Pert. Helvius Pertinax.
- Pup. M. Claudius Pupienus Maximus.
- Ver. Verus.
Capreol. = Capreolus, évêque de Carthage, 5e s. ap. J.-C. [Migne, t. 53].
Carbo = C. Papirius Carbo, consul en 120 av J.-C [Orat. Rom. frg., éd. Meyer²].
Carm. = Carmen ou Carmina.
Carm. fig. = Carmen de Figuris, fin du 4e s.[rhet. Lat. min. Halm. ; Anthol., éd. Riese].
Cascel. = A. Cascellius, jurisconsulte ; début du 1er s. av. J.-C. ; cité par Macrobe.
Cass. = C. Cassius, correspondant de Cicéron : lettres reproduites dans les Fam.
Cass. Fel. = Cassius Felix, milieu du 5e s. ap. J.-C. [éd. Rose, 1879].
Cassian. = Johannes Cassianus (Cassien), contemporain de St Jean Chrysostome [éd. Pets chenig : Corp. Vind. t. 13 et 17 ; Migne, 49 et 50].
- Coll. Collatio.
- Inst. ou Cœn. De institutis cœnobiorum.
- Incarn. De incarnatione Christi contra Nestorium
Cassiod. = Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus (Cassiodore), début du 6e s. ap. J.-C. [Migne, t. 69-70].
- Anim. De anima.
- Cant. Expositio in cantica canticorum.
- Compl. Complexiones in… Apocalypseos.
- Comp. Computum paschale.
- Chron. Chronica [Mon. Germ., éd Mommsen, 1894].
- Div. litt. De institutione divinarum litterarum.
- Eccl. Historia ecclesiastica.
- Historia tripertita.
- Hum. litt. Institutiones humanarum litterarum sive de artibus liberalium litterarum [grammatica, rhetorica, dialectica, arithmetica, musica, geometria, astronomia].
- Orat. De oratione et octo ejusdem partibus.
- Orth. De orthographia.
- Psalm. Expositio in psalmum.
- Rel. Or. ou Or. frg. Orationum reliquiæ [éd. Traube, 1894, d. Mon. Germ.].
- Var. Variæ [Mon. Germ., éd Mommsen, 1894].
Ps. Cass. = Pseudo Cassiodore.
- Rhet. Excerpta rhetorica [Rhet. Latin, min., éd. Halm].
Cass. Sev. = Cassius Severus, orateur, sous Auguste [Orat. Rom. frg., éd. Meyer].
Cat. = M. Porcius Cato, fin du 3e s. et première moitié du 2e s. av. J.-C.
- Agr. De agricultura [éd. Keil, 1882].
- Orat. Orationum fragmenta [éd. Jordan, 1860].
- Orig. Originum fragmenta [Hist. Rom. frg., éd. Peter].
Cat. Fam. = Lettre de Caton le Jeune à Cicéron, reproduite dans les lettres familières de Cic.
Ps. cat. = Pseudo Caton ; probt 3e s. ap. J.-C.
- Dist. Disticha [Poet. Lat. min., t. 3 éd. Bæhrens].
Catul. = C. Valerius Catullus (Catulle), poète de Vérone, de 87 à 54 environ av. J.-C. [éd Ellis, 1878 ; L. Müller, 1885 ; Schwabe, 1886 ; Lafaye, Coll. Budé, 1922].
Cels. = A. Cornelius Celsus (Celse), médecin sous Tibère [éd. Daremberg, 1859]. Ps. Cels. = Pseudo Celse.
- Ep. Epistula ad Pullium Natalem [éd. Helm reich].
CENS. = Censorinus, gram. du 3e s. ap. J.-C. : de die natali [éd. Hultsch, 1867].
Ps. Cens = Pseudo Censorinus [Gram. Lat., éd. Keil, t. 6].
Cereal. = Cerealis, évéque africain, 5e s. ap. J.-C. [Migne, t. 58].
Cet. Fav. = v. Fav.
Chalc. = Chalcidius, traduction et commentaire du Timée de Platon, fin du 3e et début du 4e s. ap. J.-C. [éd. Wrobel, 1876].
Char. = Flavius Sosipater Charisius, gram mairien, venu d’Afrique en 358 à Constantinople [Gram. Lat., éd. Keil, t. 1].
Char. Dig. = Aurelius Arcadius Charisius jurisconsulte ; dans le Dig.
Chir. = Chiron. 4e s. ap. J.-C., auteur d’une Mulomedicina.
Chromat. = Chromatius, évêque d’Aquilée [Migne, t. 20].
- Beat. De octo beatitudinibus.
- Matth. Tractatus in evangelium Matthæi.
Chrysol. = Petrus Chrysologus, archevêque de Ravenne [Migne, t. 52].
- Sermones 176.
Cic. = M. Tullius Cicero (Cicéron), consul en 63, mort en 43 av. J.-C. [éd. Orelli-Baiter-Halm, 1861 ; C. F. W. Müller et Friedrich, 1898 ; Coll. Budé, en cours].
- Ac. Academica.
- Agr. De lege agraria.
- Amer. Pro Sex. Roscio Amerino.
- Arat. Trad. en vers du poème d’Aratus.
- Arch. Pro A. Licinio Archia poeta oratio
- Att. Epistulæ ad Atticum.
- Balb. Pro L. Balbo oratio.
- Br. ou Brut. Brutus, de claris oratoribus.
- ad Br. Epistulæ ad Brutum.
- Cæcil. In Cæcilium divinatio.
- Cæc. ou Cæcin. Pro A. Caecina oratio.
- Cæl. Pro M. Caelio.
- Carm. frg. Carminum fragm.
- Cat. In L. Catilinam orationes IV.
- CM Cato Major, de senectute.
- Clu. Pro A. Cluentio Habito oratio.
- Com. Pro Q. Roscio comœdo.
- Dej. Pro rege Dejotaro.
- Div. De divinatione.
- Dom. De domo sua ad pontifices.
- Ep. frg. fragment des lettres [éd. Muller].
- Fam. Epistulæ.
- Fat. De fato.
- Fin. De finibus.
- Flac. Pro L. Valerio Flacco.
- Font. Pro M. Fonteio.
- Frag. ou Frg. fragmenta.
- Har. De haruspicum responsis.
- Inv. De inventione.
- Læ. Lælius, de amicitia.
- Leg. De legibus.
- Lig. Pro Q. Ligario.
- Marc. Pro M. Marcello.
- Mil. Pro T. Annio Milone.
- Mur. Pro L. Murena.
- Nat. De natura deorum.
- Off. De officiis.
- Opt. De optimo genere oratorum.
- Or. Orator ad M. Brutum.
- De Or. De oratore.
- Par. Paradoxa.
- Part. Partitiones oratoriæ.
- Phil. In M. Antonium orationes Philippicæ
- Pis. In L. Pisonem.
- Planc. Pro Cn. Plancio.
- Pomp. Pro lege Manilia de imperio Cn. Pompei oratio.
- Post. v. Rab. Post.
- Prov. De provinciis consularibus.
- Q. Epistulæ ad Quintum fratrem.
- Quinct. Pro Quinctio.
- Quir. Oratio post reditum ad Quirites (cum populo gratias egit).
- Rab. perd. Pro. C. Rabirio perduellionis reo.
- Rab. Post. ou Post. Pro C. Rabirio Postumo.
- Rep. De re publica libri VI.
- Scaur. Pro Æmilio Scauro.
- Sen. Oratio post reditum in senatu (cum sena tui gratias egit).
- Sest. Pro P. Sestio.
- Sull. Pro P. Sulla.
- Tim. Timæus.
- Top. Topica.
- Tull. Pro M. Tullio.
- Tusc. Tusculanae disputationes.
- Vat. In P. Vatinium testem interrogatio.
- Verr. In Verrem actio.
Cic. poet. = poésie de Cic.
Cic. Q. = lettre de Cic. à son frère Quintus.
Ps. Cic. = Pseudo Cicéron.
- Exil. Oratio pridie quam in exilium iret.
- Oct. Epistula ad Octavianum.
- Sall. In Sallustium invectiva.
Q. Cic. = Q. Tullius Cicero, frère de Cicéron.
- Pet. De petitione consulatus.
Cic. fil. = M. Tullius Cicero, fils de Cicéron.
Cinc. Fest. = L. Cincius, contemp. de Cicéron, frg. cités par Festus.
Cinn. = C. Helvius Cinna, ami de Catulle.
Ciris. = Ciris, poème de 1’Appendix Vergiliana.
Claud. = Claudius Claudianus (Claudien), poète d’Alexandrie, fin du 4e s. ap. J.-C. [éd. Jeep, 1879 ; Mon. Germ., éd. Birt, 1892].
- Cons. Still. De consulatu Stilichonis.
- Cons. Theod. De consulatu Fl. Mallii Theodori.
- III Cons. Hon. De tertio consulatu Honorii.
- IV Cons. Hon. De quarto consulatu Honorii.
- VI Cons. Hon. De sexto cons. Hon.
- Edyl. Edyllia 7.
- Ep. Epistulæ.
- Epig. Epigrammata.
- Epith. Epithalamium Palladii et Celerinæ.
- Eut. In Eutropium.
- Fesc. Fescennina in nupt. Honorii et Mariæ.
- Get. De bello Getico.
- Gig. Gigantomachia.
- Gild. De bello Gildonico.
- Laud. Herc. Laudes Herculis.
- Laud. Stil. Laudes Stilichonis.
- Prob. Panegyricus in Probini.. consulatum.
- Pros. De raptu Proserpinæ.
- Ruf. In Rufinum.
- Seren. Laus Serenæ reginæ.
Claud. Mam. = v. Mamert.
Claud. Quad. = v. Quad.
Cled. ou Cledon. = Cledonius, gram. du 6e ou 7e s., postérieur à Donat [Gram. Lat., éd. Keil. t. 5].
Clem. = Terentius Clemens, jurisc., sous Antonin le pieux (?) ; d. le Digeste.
Cod. Greg. = Codex Gregorianus, dont il ne reste que des frg. [éd. Hænel, 1837].
Cod. Just. = Codex Justinianus, composé sous l’empereur Justinien [éd. Krüger, 1884].
Cod. Th. = Codex Theodosianus, publié sous Thédose [éd. Th. Mommsen, 1905].
Col. = L. Junius Moderatus Columella (Columelle), agronome, sous Tibère et Claude [rei rusticæ script. éd. Schneider, 1794].
- Arb. De arboribus.
- Rust. De re rustica.
Commod. = Commodianus (Commodien), premier poète chrétien, 3e s. ap. J.-C. [éd. E. Ludwig, 1878 ; Corp. Vind., éd. Dombart, t. 15].
- Apol. Carmen apologeticum.
- Inst. Instructiones per litteras versuum primas adversus paganos.
Cons. Liv. = Consolatio ad Liviam ; v. Albin. ; v. Epiced.
Consent. = P. Consentius, gram., postérieur à Charis. et Diom. ; 5e s. ? [éd. Keil, t. 5].
Constant. = Lettre de l’empereur Constantin à Optatianus Porfyrius [éd. Muller, 1877].
Copa. = Poème de 1’Appendix Vergiliana.
Corip. = Flavius Cresconius Corippus (Corippe), évêque africain sous Justinien, 6e s. ap. J.-C. [Mon. Germ., éd. Partsch, 1879 ; éd. Petschenig, 1886].
- Anast. Panegyricus in laudem Anastasii quæstoris.
- Joh. Johannis seu de bellis Libycis.
- Just. In laudem Justini.
Cornif. = Q. Cornificius à qui l’on attribue qqf la rhét. à Hérennius, publiée dans les œuvres de Cicéron ; v. Her.
C.-Sev. ou Corn. Sev. = Cornelius Severus, poète du s. d’Auguste, ami d’Ovide, à qui l’on attribue qqf le poème sur l’Etna.
CIL = Corpus inscriptionum Latinarum.
Cott. = C. Aurelius Cotta, consul en 75 av. J.-C. ; frg. de disc. dans Charisius.
Crass. = L. Licinius Crassus ; frg. de disc. dans Cicéron.
Culex. = Poème de l’Appendix Vergiliana [éd. Ribbeck2].
Curius. = M. Curius, correspondant de Cic. ; figurant dans les Fam.
Curt. = Q. Curtius Rufus (Quinte Curce), historien ; époque de Claude [éd. Vogel, 1885 ; Damsté, 1897 ; Stangl, 1902].
Cypr. = Thascius Cæcilius Cyprianus (saint Cyprien), évêque de Carthage ; première moitié du 3e s. ap. J.-C. [Corp. Vind., t. 3, éd. Hartel, 1871].
- Demet. Ad Demetrianum.
- Domin. De dominica oratione.
- Don. Ad Donatum.
- Eleem. De opere et eleemosynis.
- Ep. Epistulæ [éd. Bayard, Coll. Budé, Paris].
- Fort. Ad Fortunatum de exhortatione martyrii.
- Hab. virg. De habitu virginum.
- Idol. Quod idola dii non sint.
- Laps. De lapsis.
- Mort. De mortalitate.
- Patient. De bono patientiæ.
- Sent. Sententiæ episcoporum de hereticis baptizandis.
- Testim. Ad Quirinum testimonia.
- Unit. eccl. De catholicæ ecclesiæ unitate.
- Zel. De Zelo et livore.
Ps. Cypr. = Pseudo Cyprien.
- Abus. De duodecim abusivis sæculi.
- Aleat. De aleatoribus.
- Cen. Cena.
- Exh. pæn. Exhortatio de pænitentia.
- Jud. Adversus Judæos.
- Jud. incr. Ad Virgilium episcopum de Judaica incredulitate.
- Mart. De laude martyrii.
- Mont. De duobus montibus, Sina et Sion.
- Novat. Ad Novatianum.
- Or. Orationes.
- Pasch. De pascha computus.
- Pudic. De bono pudicitiæ.
- Rebapt. De rebaptismate.
- Sing. cler. De singularitate clericorum.
- Spect. De spectaculis.
Cyrill. = Cyrillus (St Cyrille), 5e s. ap. J.-C.
Damas. = Damasus (St Damase), pape, 4e siècle ap. J.-C. [Migne, t. 13].
- Epigr. Epigrammata.
Dar. = Dares Phrygius, historien grec de la guerre de Troie, traduit en latin : de excidio Trojæ historia [éd. Meister, 1873].
Decl. Catil. = Declamatio in Catilinam ; auteur incertain [Zimmerer, Progr. gymn. Monac., 1888].
Decret. = Decreta, décrets divers mentionnés dans le Corpus, CIL.
Dext. = L. Flavius Dexter, 4e siècle ap. J.-C. : historia omnimoda [Migne, t. 31].
Dict. = Dictys de Crète, historien grec de la guerre de Troie ; trad. latine au 4e s. [éd. Meister, 1872].
Didasc. = Didascalia apostolorum [Hauler 1900].
Dig. = Digesta Justiniani, le Digeste, publié sous Justinien en 533 ap. J.-C. [éd. Mommsen, 1886].
Diocl. = Diocletiani edictum [CIL 3, p. 844sqq.]
Diom. = Diomède, grammairien du 4e s. ap. J.-C., postérieur à Donat [Gramm. Lat., éd. Keil. t. 1].
Dion.-Exig. = Dionysius Exiguus, moine scythe, 6e siècle ap. J.-C. [Migne, t. 67].
Diræ = poème de l’Appendix Vergiliana [éd. Ribbeck2].
Dolab. = P. Cornelius Dolabella, gendre de Cicéron ; lettre à Cic. reproduite dans les Fam.
Dom.-Af. = Domitius Afer, orateur, mort en 59 ap. J.-C. ; frg. de discours d. Quint. 8, 5, 3.
Dom.-Mars. = Domitius Marsus, poète du s. d’Auguste [frg. poet. Rom., éd. Bæhrens].
Don. = Ælius Donatus (Donat), grammairien, du milieu du 4e s. ap. J.-C. ; fut professeur de saint Jérôme ; on a surtout de lui un commentaire sur les comédies de Térence [éd. Wessner, 1905].
- Com. Tractatus de comœdia.
- Gram. Ars grammatica [Keil, t. 4].
Don. And., Phorm., etc. = commentaire de Donat sur l’Andrienne, Phormion, etc.
Donat. = Ti. Claudius Donatus, commentateur de l’Enéide de Virgile, fin du 4e s. ap. J.-C. [éd. Georgii, 1906].
Dosith. = Dositheus, grammairien du début du 3e s. ap. J.-C.
- Gloss. Glossæ græco-latinæ [éd. Keil. 1871].
- Gram. Ars grammatica [Keil, t. 7].
- Int. Interpretamentorum libri 3 Græce et Latine [éd. Bœcking, 1832].
Drac. ou Dracont. = Blossius Æmilius Dracontius, poète carthaginois du 5e s. [Mon. Germ. éd. Vollmer, 1905].
- Laud. De laudibus dei. Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1717 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1718 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1719 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1720 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1721 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1722 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1723 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1724 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1725 Page:Gaffiot - Dictionnaire illustré Latin-Français.djvu/1726 CITÉS EN ABRÉGÉ DANS CE DICTIONNAIRE1719Venant. = v. Fort.Venül. Dig. = Q. Claudius Venuleius Saturni¬ nus, jurisconsulte, sous les Antonins ; frg. d. le Digeste.Verec. = Verecundus, évêque africain, mort en52 ap. J.-G. : Commentarius super cantica eccle¬ siastica ; carmen de satisfactione pænüentiæ [Spi¬ cilegium Solesmense, t. 4, éd. Pitra].Verg. = P. Vergilius Maro (Virgile), né à Andes, près de Mantoue en 71 ou 70, mort en 10 av. J.-G. [éd. Janell1,1930 ; Lejay, 1920 ; Goelzer, C. Budé],B. Bucolica ou eclpgæ,Catal. carmina κατά λεπτόν [App. Vergil., éd. Ribbeck].En. Æneis.G. Georgica.v. Cir., Gopa, Cul., poèmes de l’Appendix Vergiliana.Verr. = M. Verrius Flaccus, grammairien, épo¬ que d’Auguste : De verborum significatione, abrégé par Festus.Vesp. = Vespæ judicium coci et pistoris, poème du 3e s.( ?) [Anthol., éd. Riese].Vet.- Gramm. = vetus grammaticus, un vieux grammairien anonyme.Vet.-Poet. (ou Poet.) d... = vetus poeta, un vieux poète anonyme dans, cité par...Vet.-Sen. = vetus senatusconsultum.Vir. = Vihius Sequester, 4e ou 5e s. ap. J.-C. ; de fluminibus, fontibus, etc. quorum apud poetas mentio fit [éd. Bursian*, 1867 ; geographi min., éd. Riese].Victor. * Cl. Marius Victor, poète du 5e s. ap. J.-C. : alethia [corp. Vind., t. 16, éd. Schenkl],Vict.-Ton. = Victor Tonnenensis, évêque afri¬ cain, 6e s. ap. J.-C. : chronicon [mon. Germ., éd. Mommsen].Vict.-Vït. = Victqr Vitensis, évêque de Vite en Afrique : Historia persecutionis Vandalicæ [corp. Vind., t. 7, éd. Petschenig, 1881 ; mon. Germ., éd. Halm, 1879] ; sous son nom également un écrit dont on ignore l’auteur : Passio septem mo¬ nachorum.Victorin. = v. M.-Vict. et Max. Vict.Victric. = Victricius, évêque de Rouen, fin du 4« s. ap. J.-C., ami de saint Paulin de Noie : Du laude sanctorum [Migne, t. 20].Vigil.-Thap. = Vigilius Thapsensis, évêque de Thapse, en Afrique [Migne, t. 62],Ar. Contra Arianos.Eutych. Contra Eutychetem.Vigil. Trid. = Vigilius Tridentinus (Migne, 13).Vinc.-Lir. — Vincentius Lirinensis (Vincent de Lérins), 5e s. ap. J.-C. ; Commonitorium [Migne, t. 50].Vindic. = Vindicianus Afer, contemporain de saint Augustin ; frg. d. Marcellus Empiricus et d. Theodorus Priscianus.Virg. = v. Verg.Virg. Gram. = Virgilius Maro, grammairien ; gaulois, de Toulouse, 7e s. ap. J.-C. [éd. Hiimer, 1886 ; 1909].Vit. = Vita ou vitæ, vies de personnages divers, auteurs anonymes.Vitr. = M. Vitruvius Pollio (Vitruve), archi¬ tecte du siècle d’Auguste : De architectura [éd Rose*, 1899].Volc.-Gall. = Volcatius Gallicanus, un des auteurs de l’Histoire Auguste, 4e s. ap, J -C. [éd. Peter·, 1884].Volc.-Sed. = Volcatius Sedïgitus, poète de la fin du 2e s. av. J.-C. [frg. poet. Rom., éd. Bæhrens].V0LU8. = Mæc.Vop. = Flavius Vopiscus, de Syracuse, un des auteurs de l’Histoire Auguste, 4e s. ap. J.-G. [éd. Peter*, 1884].Aur. Aurelianus.Car. Carus et Carinus et Numerianus.Prob. Probus.Tac. Tacitus.Tyr. Quattuor tyranni : Firmus, Saturninus, Proculus, Bonosus.Vulg. = Vulgata, version de ia Bible [éd. Migne, t. 28, 29 ; Tischendorf 1865 et 1873 ; de La- garde, 1874 ; Wordsworth, 1889].vetus testamentumAbd. Abdias.Agg. Aggæus.Am. Amos.Bar. Baruch.Cant. Canticum canticorum. Dan. Daniel.Deut. Deuteronomium. Eccles Ecclesiastes.Eccli. Ecclesiasticus.Esdr. Esdras.Exod. Exodus.Ezech. Ezechiel.Gen. Genesis.Hab Habacuc.Is. Isaias.Jer. Jeremias.Jon. Jonas.Jos. Josue.Jud. Judices.Judith.Lev. Leviticus.Macc. Macchabsei.Mal. Malachias.Mich. Michæas.Nah. Nahum.Neh. Nehemias ou Esdras II. Num. Numeri.Os. Osee.Par. Paralipomena.Prov. Proverbia Salomonis. Psal. Psalmi.Reg. Reges.Ruth. Ruth.Sap. Sapientia.Soph. Sophonias.Tob. Tobias.Zach. Zacharias.Novum Testamentum.Aci Acta apostolorum.Apoc. Apocalypsis.Coi. Pauli epistula ad Colossenses. Cor. Epistulæ ad Corinthios.Jac. Epistula Jacobi.Joh. Evangelium Johannis.Joh. ep. Johannis espitulæ.Jud. ep. Epistula Judse.Luc. Evangelium Lucæ.Marc. Evangelium Marci.Matth. Evangelium Matthæi.Paul. ep. Epistulæ Pauli.Petr. ep. Epistulæ PetriTim. Pauli ad Timotheum epistulæ.