Passion du Christ (édition de Gaston Paris)

Passion du Christ (édition de Gaston Paris)
Romania2 (p. 299-314).

1 Hora vos die vera raizun
de Jesu Christi passiun :
los sos affanz vol remembrar
por que cest mund tot a salvad.

2 Trenta tres anz et alques plus
des que carn pres in terra fu :
per tot obred que verus deus,
per tot sosteg quȩ hom carnals.

3 Peccad negun unquȩ non fez,
per eps los nostres fu aucis :
la sua mort vida nos rend,
sa passiuns toz nos redenps.

4 Cum aproismed sa passiuns,
cho fud nostra redemptions,
aproismer vol a la ciutat :
afanz per nos susteg mult greus.

5 Cum el perveing a Betfage,
— vil’es desoz mont Olivet —
avant dels sos dos enveied,
un asnȩ adducere se roved.

6 Cum cel asnez fu amenaz,
de lor mantelz ben l’ant parad ;
de lor mantelz, de lor vestit
ben li aprestunt o ss’assis.

7 Per sua grand humilitad
Jesus rex magnes sus monted,
si cum prophetes anz mulz dis
canted aveien de Jesu Crist.

8 Anz petiz dis quȩ, cho fus fait
Jhesus lo Lazer suscitet,
chi quatre dis en moniment
jagud aveie toz pudenz.

9 Cum co audid tota la gent
quȩ, Jhesus ve lo reis podenz
chi eps lo mort fai se revivere,
a grand honor encontr’exi-
[rent.

10 Alquant dels palmes prendent
[rames,
dels olivers alquant las bran
[ches :
encontr’al rei qui fez lo cel
issid lo di le poples lez.

11 Canten li gran e li petit :
« fili Davit, fili Davit » ;
palis, vestiz, palis, mantels
davant extendent a ssos pez.

12 Gran folcs aredre, gran davan :
gran e petit Deu van laudant ;
ensobre tot petit enfan
osanna semper van clamant.

13 A la ciptad cum aproismet,
et el la vid e lla sgarded,
de son piu cor greu suspiret,
de ssos sanz olz fort lagrimet :

14 « Hierussalem, Hierussalem,
gai te » dis el « per tos pechez !

pensar non vols, pensar no l’
[poz :
non t’o permet tos granz or-
[golz.

15 » Venrant li an, venrant li di
quet t’asaldran toi inimic :
il tot entorn t’arberjaran,
et a terra crebantaran.
[sunt

16 » Los toz enfanz qui in te
a males penas aucidrant ;
en tos belz murs, en tas mai
[sons,
pedra ssub altre non laiserant.

17 » Li toi caitiu per totas genz
menad en eren a torment ;
quar eu te fiz, nu m’ cogno-
[guist ;
salvar te ving, nu m’ receu-
[bist. »

18 Cum cho ag dit et percuidat
en templum deu semper intret ;
los marchedanz quae in trobet
a grand destreit fors los gitet.
[tred

19 Los sos talanz ta fort mons-
[que
grant pres pavors als Ju-
[deus :
de dobpla corda l’z vai firend,
tot lor marched vai desfaz-
[end.

20 Felo Judeu cum il cho vidren,
enz en lor cors grand an en-
[veie :
per mals conselz van demandan
nostre sennior cum tradissant.

21 Lo fel Judes Escarioth
als Judeus vengra en rebost :
« que m’en darez ? e l’ vos
[tradran,
vostres talenz ademplirant. »
[mesdrent,

22 Trenta deners dune li en pro-
[son
bon sennior que lo tradisse :
si chera merz ven si petit !
hanc non fud hom qui magis
[l’audis.

23 Et a cel di que dizen Pasches,
cum la cȩna Jhesus oc faita,
el sus leved del piu manjer,
a ssos fedels laved lis pez ;

tam belement los conforted.
Li fel Judas ja s’aproismed
ab gran cumpannie dels Ju-
[deus.

34 Jhesus cum vidra los Judeus
zo lor demandet que querent :
il li respondent tuit adun :
« Jhesum querem Nazarenum. »

35 « Eu soi aquel, » zo dis Jhesus :
tuit li felun cadegren jos ;
terce vez lor o demanded :
a totas treis chedent envers.

36 Mais li felun tuit trassudad
vers nostrȩ don son aproismad ;
Judas li fel ensenna fei :
« Celui prendet cui baisarai. »

37 Judas cum veggra ad Jhesum
semper li tend lo son menton :
Jhesus li bons no l’ refuded,
al tradetur baisair doned.
[bons,
38 « Amicx, » zo dis Jhesus lo
« per que m’ trades in to baisol ?
melz ti fura non fusses naz
que me tradas per cobetad. »

39 Armad esterent evirum,
detotasparz presdrent Jesum :
no s’ defended ne no ss’ usted
a la mort vai cum uns anel.

34 Sanct Pedre sols veinjar lo vol :
estrais lo fer que al laz og,
si consegued u serv fellun,
la destre aurilia li excos.

41 Jhesus li bons benred per mal :
l’aurelia al serv semper saned.
liades mans, cume ladron,
si l’ent menen a passiun.

42 Dune lo i gurpissen sei fedel,
cum el desanz dit lor aveit :
sanz Pedre sols seguen lo vai ,
quar sua fin veder voldrat.

43 Anna nomnavent le Judeu
a cui Jhesus furet menez :
donc s’adunouent li felon,

veder annouent pres Jhesum.

44 De quant il querent le forsfait
cum il Jhesum oicisesant,
non fud trovez ne envenguz :
quar el forsfait no feist neul.

45 Davant l’ested le pontifex,
si conjuret per ipsum Deu
qu’el lor dissest per pura fied
si vers Jhesus fils Deu est il.
[Jhesus.
46 « Tu eps l’as deit, » respont
Tuit li fellon crident adun :
« major forsfait que i querem ?
per lui medeps audit l’avem.»
[brirent ;
47 Los sos sans ols duncques cu-
a coleiar fellon lo presdrent ;
ensobretot si l’escarnissent :
« di nos, prophete chi t’o fedre ? »

48 Fors en las estras estet Petre ;
al fog l’useire l’æswardevet :
de sa raison si l’esfredet
que lo deu fil li fai neier

49 Anz que la noit lo jalz cantes,
terce vez Petre lo neiet :
Jhesus li bons lo reswardet,
lui recognostre semper fit.

50 Petrus d’alo fors s’ en aled,
amarament mult se ploret.
Per cio laissed Deus se neier
que de nos aiet pieted.

51 Cum le matins fud esclairez,
davant Pilat l’en ant menet :
fortment lo vant il acusand,
la soa mort mult demandant.

52 Pilaz Erod l’en enviet,
cui des abanz voliet mel ;
de Jhesu Christi passion
am se paierent a ciel jorn.

53 Lo fel Herodes cum lo vid,
mult lez semper en esdevint :
de lui long temps mult a audit :
semper pensed vertuz feisis.

54 De multes vises l’apeled :
Jhesus li bons mot no l’ soned ;
Judeu l’acusent, el se tais,
ad un respondre non denat.

55 Dunc lo despeis e l’escarnit
li fel Herodes en cel di :
blanc vestiment si l’a vestit,
fellon Pilat lo retrames.

56 Pilat que anz l’en vol laisar
no l’ consentunt fellon Judeu :
vida perdonent al ladrun :
« aucid, aucid » crident « Jhe-
[sum. »
57 Barrabant perdonent la vide,
Jhesum in alta cruz claufisdrent :
« crucifige, crucifige »
crident Pilat trestuit ensems.

58 « Cum aucidrai eu vostre rei ? »
zo dis Pilaz « forsfaiz non es :
rumpre l’ farai et flagellar,
poisses laisarai l’en annar. »

59 Ensems crident tuit li fellun,
entro en cel en van las voz :
« si tu laises vivre Jhesum ,
non es amics l’emperador. »

60 Pilat sas mans dunques laved,
que de sa mort posche s’neger ;
ensems crident tuit li Judeu ;
« sobre noz sia toz li pechez ! »

61 Pilat cum audid tals raisons,
ja lor gurpis nostre sennior ;
donc lo recebent li fellun,
fors l’en conducent en la cort.

62 De purpure donc lo vestirent,
et en sa man un raus li mes
[drent :
corona prendent de las espines,
et en son cab fellun l’asisdrent.

63 De davant lui tuit a genolz
si s’excrebantent li fellon ;
dunc lo saludent cum senior,
et ad escarn emperador.

64 Et cum asez l’ont escarnid,
dunc li vestent son vestiment,
et el medeps si pres sa cruz,
avan toz vai a pasiun.

65 Femnes lui van detras seguen,
ploran lo van et gaimentan ;
Jhesus li pius redre gardet,
ab les femnes pres a parler :

66 « Audez, fillies Jherusalem,
per me non vos est obs plo-
[rer ;
mais per vos et per vostres
[filz
plorez assaz, qui obs vos es. »

67 Cum el perveng a Golgota,
davan la porta de la ciptat,
dune lor gurpit sa chamisæ
chi sens custurae fo faitice :

68 II no l’auseron deramar,
mais chi l’avra sort an gitad :
non fut partiz sos vestimenz,
zo fu granz signa tot per ver :

69 En huna fet, huna vertat,
tuit soi fidel devent ester ;
lo sos regnaz non es devis,
en caritad toz es uniz.

70 E dels feluns qu’eu vos diz anz

lai dei venir o, eu laisei ;
quar il lo fel mesclen ab vin
nostræ senior lo tenden il.

71 Cum l’an levad sus en la cruz,
dos a sos laz penden lasruns ;
entre cels dos pendent Jhesum :
il per escarn o fan trestot.

72 Cum il l’an mes sus en la cruz,
gran fan escarn, gran cri duizun ;
ensobre toz uns dels ladruns
el escarnie rei Jhesum.

73 Respondet li altre : « Mal i diz ;
el mor a tort, ren non forsfez ;
mais nos a dreit per colpas granz
esmes oidi en cest ahanz »

74 Envers Jhesum sos olz torned,
si piament lui appelled.
« de me t’membres ta mercet
cum tu vendras, Christ, en ton ren. »
75 Respon li bons qui non mentid,
chi en epsa mort semper fu pius :
« eu t’o promet, oi en est di
ab me venras in paradis. »

76 O deus, vers rex, o Jhesu Crist,
tal don nos fai per ta mercet,
chi per huna confession

vide perdones al ladrun ;

77 Nos te laudam et noit et di :
de nos aies vera mercet ;
tu nos perdone celz pecaz
qu’e nos vedest tua pietad.

78 Jusque nona des lo meidi
trestot cest mund granz noiz
[cubrid ;
fui lo solelz e fui la luna,
post que Deus filz suspensus
[fure.
79 Ad epsa nona cum perveng,
dune escrided Jhesus granz
[criz ;
hebraice fortment lo dis :
« Heli, heli, per que m’ gul-
[pist ? »
80 Uns dels felluns chi sta iki
sus en la cruz li ten l’azet ;
Jhesus fortmen dune recridet :
le spiritus de lui anet.

81 Cum de Jhesu l’anma ’n anet,
tant durament terra crollet ;
roches fendient, chedent munt,
sepulcra sant obrirent mult,

82 Et mult corps sant en sun exut,
et inter omnes sunt vedud ;
qui in templum Dei cortine pend
jusche la terra per mei fend.

83 De laz la croz estet Marie
de cui Jhesus vera carn presdre :
cum cela carn vidra murir,
qual agre dol no l’sab om vius.
84 Ela molt ben sab remembrar

94 Qua e l’enfern dune asalit,
fort Satanan alo venquet :
per soa mort si l’a vencut
que contra omne non a vertud.

95 Equi era li om primers
el soi enfant per son pecchiad,
et li petit tuit et li gran
equi estevent per mulz anz ;

96 Quar anc non fo nul om carnals
en cel enfern non fos anaz,
usque vengues qui, sens pecat,
per toz solses comuna lei.

97 Argent ne aur non i donet,
mas que son sang et soa carn :
de cel enfern toz los livret,
en paradis los arberget

98 Et al terz di lo mattin clar,
cum li solelz fo esclairaz,
tres femnes van al monument :
molt cars portavent ungue-
[menz.
99 Li angeles Deu de cel dessend,
s’aproismet al monument :
tal a regard cum focs ardenz,
e cum la neus blancs vestimenz.

100 En pasque l’vidren les custodes

s’espauriren si de pavor
que quaisses mort a terra
[vengren.
de grand pavor que sobr’ els
[vengre.
101 Sus en la peddre li angel set,
si parlet a las femnes, dis :
« vos, neient ci per que cre-
[ment
que Jhesum Christ ben reque-
[ret.
102 Anaz en es non es ci ;
tot a complit quanque vos dis.
venez veder lo loc voiant
o li sos corps jac desabanz.

103 » A sos fidels tot annunciaz,
mas vos Petdrun no i oblidez ;
en Galilea avant en vai,
allo l’vȩtran o dit lor ad. »

104 Elles d’equi cum sunt tornades,
Jhesus las a senpr’encontradas ;
dunc reconnossent le sennior,
si l’adorent cum redemptor.

105 Lo nostre seindræ en eps cel di
veduz furæ veiades cinc :
primera l’vit santa Mariæ
de cui diables forsmedre ;

106 Empres lo vidren celles duæs

del munument cum se retor-
[nent ;
Petdres lo vit en eps cel di,
ab lui parlet, si l’conjaudit.
[ser,
107 Envers lo vespræ, envers lo
doi lo revidren soi fidel :
castel Emaus ab els entret,
ab els ensemble si sopet.

108 Ja s’adunent li soi fidel,
ja dicent tuit que vius esteit.
Cum il menaven tal raizon,
Jhesus estet en met trestoz :

109 « Pax vobis sit », dis a trestoz ;
« eu soi Jhesus qui passus
[soi :
vedez mas mans, vedez mos
[peds,
vedez mo laz, qu’i fui plagaz »

110 Fortment sun il espaventet :
il li non credent que aia carn ;
zo pensent il que entre els
le spiritus aparegues.

111 Mel e peisons equi manget
en veritad los confirmet :
sa passion peisons tostaz
et lo mels signa deitat.

112 Alques vos ai deit de raizon
que Jhesus fez pro passion :
tot no l’vos posc eu ben
[comptar,
no l’pod nul om de madre naz.

113 A sos fidels quaranta dis
per mulz semblanz
ensembl’ab els bec e manjed,
de regnum Deu semper parlet.

114 E per es mund roa l’s allar,
toz babtizar in trinitad
qui lui credran cil erent salv,
qui no l’cretran seran damnat.

115 Signes faran li soi fidel
quals el abanz faire soleit ;
lingues noves il parlaran
et diables encalceran ;

116 Si alcuns d’els beven veren,
non avra mal, zo sab per ver ;
sobre malabdes mans metran
et sanitad a toz rendran.

117 Sus en u mont donches montet
que Holivet numnat vos ai :
levet sa man, si l’s benedis ;
vengre la nuvols, si l’ collit.

118 E lor vedent montet en cel :
ad dextris Deu Jhesus se set ;
d’equi venra toz judicar,
ad toz rendra e ben e mal.

119 Li soi fidel en son tornat.
Al dezen jorn ja cum perveng,
Spiritus Sanctus sobr’els chad,
si l’s enflamet cum fugs ar-
[denz :
120 Il desabanz sunt aserad,
de Crist non sabentmot parlar ;
en pas che veng vertuz de cel,
il non dobten negun Judeu.

121 Per toz lenguatges van parlan,
las virtuz Crist van annuncian ;
no lor pod om vius contrastar :
signes fazen per podestad.
[mund :
122 Espandud sunt per tot ces
regnum Dei nuncent per tot ;
per tot convertent pople et
[gent ;
Christs Jhesus est per tot ab
[elz.
123 Lo Satanas dol en a grand :
als Deu fidels fai durs afanz :

alcans en cruz fai soslevar,
alquanz d'espades degollar,

124 Et los alquanz fai escorcer,
alquanz en fog vius trebucher,
et en gradilie l's fai toster,
alquanz ap petdres lapider.

125 Lui que aiude ? nu l's vencera:
cum peis lor fai il creisent
[mais ;
lo cap a crut et vegurad,
per tot es mund es adhorad.

126 Nos cestes pugnes non avem;
contra nos eps pugnar devem,
fraindre devem noz voluntaz,
que part aiam ab los fidels.

127 Quar finimunz non est mult lon
et regnum Deu fortment est prob:
dontre nos lez, facam lo ben,
gurpissem mund et som peccad.

128 Christus Jesus, qui mans en sus,
mercet aias de pechedors :
en tals raizons si an mespræs,
per ta pitad lo perdones.

129 Te posche rendre graciae
davant to paire gloriæ !
sant spiritum posche laudar
et nunc per tot in secula !
Amen.