Page:Thresor de la langue francoyse, 1606, 1, Masset, Aegidius, Nomenclator.djvu/138

Cette page n’a pas encore été corrigée
DE MENSVRIS. CAP. XL. 75


Congius Plin. capit sextarios sex. xούϛ, xοεύϛ. AL. Drey Kannen B. Ruym twe stoop

Cubitum Cicer vlna Virg. sesquipes Colum. Vlna ab ω)λένη, id est brachio. nomen trahens, interuallum a flexu brachij, ad digiti medij supremani vsque partem πῆxυϛ, χύβιτον Hipp. ω)λένη, ἀγχὼν, ω(λέχρανον GAL. Anderthalb Schuch, Eie AL. Anderthalb Schuch, Eie B. Een elle, een cubite GAL. Couldee de pied & demy, aulne ITAL. Cubito, alna, brazzo H. Codo de medir, vara

Cubitum regium superat commune cubitum tribus digitis, test Herodot. & humidorum fuisse, ac tertiam choenicis partem.

Culeus capit amphoras vicenas, sextarios nongentos sexaginta, libras mensurales siue medicas mille sexcentas.

Cyathus Plin. capit ligulas quatuor, siue sescunciam. B. Cleyn bekerken, oft kroesken

Decempeda De ea annotauimus inter Architectonica instrumenta.

Decoquere ad palmum Columella dixit, pro, ad quartas coquere, vt medici loquuntur. AL. Bisz auffs vierdttheil ein lassen sieden B. Tot opt vie rendeel laten insieden GAL. Bouillir tant que la quarte partie soit consommee ITAL. Cochere insino alla quarte H. Bullir hasta que falta la quarta parte

Denarius δηνάριοϛ drachmam ponderat & septimam eius partem.

Deunx Iuuenali. AL. Eylff Vntz B. Elf oncen GAL. Onze onces ITAL. Vndecie oncie H. Vnze vncias

Dextans Colum. AL. Zehen Vntz B. Thien oncen GAL. Dix onces ITAL. Dieci oncie H. Diez oncias

Dextans Vitruuio, pro decem vnciis.

Diaulos Vitru, in duo extenditur stadia δίαυλοϛ,ἱππιχόν, quasi equestre, indito ab equorum cursu nomine, quatuor comploctitur stadia, Plutarcho teste.

Digitus δάχτυλοϛ quæ minima est mensura, index & longitudinis, & crassitiei, & latitudinis. actunc quidem transuersus latusve digitus intelligi debet. AL. Ein zwerch Finger B. Een vingerbreet, een vinger, een vingerstede GAL. Vn doigt ITAL. Vn dedo H. Sextadecima parte del pie

Dodrans Columellæ, pro nouem vnciis pedis.

Dodrans Plin. palmus maior, Interuallum inter pollicem & minimum digitum diductos, estque duodenum digitorum, siue palmorum trum. σπιθαμή. AL. Ein spann B. Een spanne

Dodrans Varr. AL. Neun Vntz, drey viertheil B. Neghen oncen, drie vierdeel GAL. Neuf onces, les trois parts ou quart de quelque chose ITAL. Noue oncie H. Nueue oncias

Dolichus spatium est duodecim stadiorum. δολιxόϛ.

Drachma δραxμή, ὀλχὐ, ἀργυρίϛ Athenæo. AL. Der achteste theil einer Vntz, ein Quintlin B. Een vierendeel van een loot

Duella Tertia pars vnciæ, continet octo scriptula, siue drachmas binas, totidemque scriptula.

Elephas ἐλέφαϛ. tres implebat congios.

Examen Virg. Lingua suse lingula, quæ in ansa huc atque illuc nutat, dum lancibus æquatis respondeat summo puncto. χανών AL. Das Zunglin in der Wag B. De tonge oft het tonsken GAL. La languette du trebuchet ou de la balance ITAL. Lengua della bilancia GAL. Fiele o lengua de la balanza

Fasciculus Scribonio manipulus Celso xειροπληθὶϛ δεσμίδιον. AL. Handtvol, Handbuschlio B. Hantvol GAL. Vne poignee ITAL. Vna branchata H. El punno lleno

Gradus etsi auctores non vtantur pro mensura, Boetio tamen teste continet duos pedes & semissem, βῆμα. AL. Tritt B. Trede

Gradus formicinus Plauto, pro parua & contracto. AL. Kleiner Stapff oder Tritt B. Cleyne stap, oft tree GAL. Petit pas ITAL. Passo picciolo H. Passado pequenno y breue

Gradus grallatorius Plaut. AL. Ein grosser mechkiger Tritt B. Een gro ote oft wijde schrede, tree oft stap GAL. Grand ou long pas ITAL. Passo grande H. Passado luengo

Gradus testudineus Plaut. lentus. AL. Langsamer Gang oder Tritt B. Sleypende ganck, oft lancksame, een trage tree GAL. Pas tardif ITAL. Passo lento, o tardo H. Passado tardo

Granum σιτάριον AL. Gren B. Een greyn GAL. Grain & H. Grano

Hemina Fannio, capit vncias nouem, quartarios duos. μοτήλη, τρυβλίον, ἡμίκεστον. AL. Halb Nossel B. Ontrent een pinte Pollux. cotylen dicit & aridorum.

Hostorium Plauto, radius Eidem Lignum teres, quo mensuræ aquantur. ὁμαλίσρα, χερχίϛ. AL. Streichholtz, Streiche B. Strijckstock, streeckel GAL. Rouleau, racloir ITAL. Randa H. Rasero de la medida

Iugerum Varr. ruris modus, quem vno die iuncti boues exarare vno iugo possunt, habetque duos quadratos actus, (vt Columella attestatur Varroni) pedes ducentos quoquouersum. Fabius tamen libr. 1. cap. penult. iugeri meusuram ait esse ducenum quadragenum pedum in longitudine sdimidioque in latitudinem patere, Varro a γύη deducit vocem. AL. Was ein par Ochssen auff ein Tag eren mag, ein Iuchert B. Een bund lants GAL. Iournee, iourneau, ioug de terre ITAL. Giornata H. Vna obrada de vnpar debueyes

Iugum ζυγόϛ Aristot. Scapus bilancis, de quo lances vtrinque pendent. B. Euenær, ab æquationis argumento, obuersante in ansæ meditullio lingula


Ansa λάβη in qua examen versatur. B. Lade

Lanx Cic. πλάστιγκ, ζυγόϛ etiam Eustathio teste, vocabulo latius sumpto. AL. Wagschussel B. Wæchschale GAL. Bassin d'vn trebuchet ITAL. Scudella della bilancia H. Escudilla de la balanza

Libra as, duodecim vncias concinet. λίτρα μετριχή, & σταθμιχή AL. Pfundmasz in der Apoteck B. Aptekers pont, van xij. oncen GAL. Liure de douze onces ITAL. Libra commune di dodici onze H. Libras de doze onzas

Libra Cicer. Instrumentum quo res ponderantur. σταxάνη Suide τάλαντον Homero, σταθμόϛ Phocylidi, τρυτάνη, στατήρ Poll. AL. Wag B. Wage GAL. Balance ITAL. Bilancia H. Balanza

Libra Attica quam Romana maior fuit quatuor drachmis.

Libram statuunt triplicem : mercalem siue zygostaticam, ζυγοσατιχήν & στατιχήν Pollux nominat) qua negotiatores institoresque quicunque merces appensas venundant, vtuntur, sedecim vncinarum : regiam Franci vocant : alteram indigitant Romanam, duodenum vicinarum, quæ Romanis olim vsitata & scriptoribus omnibus est decantatissima, & tertiam nummulariam dicta & octonariam vulgo marcam.

Lichas Interuallum inter pollicem & indicem extensos. λιxάϛ. complectitur audem palmos duos & semissem. πλίκιϛ Suidæ. AL. Ein Eurspan B. Een spanne vanden duym enn der eerste vingher, een voorspanne

Ligula cochlear. μύστρον AL. Ein leflin B. Een lepelken

Mantissa Lucillo, ad ditamentum Cic. auctarium Plaut. corollarium Cic. accessio Eid. ἐπίσαγμα Sophoc. προσθήχη, παράδομα, παρενθήμη, παράπηγμα, πόρισμα. AL. Zugab, Zumasz, Vbermasz B. Toemate, toeworp, toeghifte, toe ware GAL. Surcroist ITAL. Qualcosa di piu, giunta H. Anadidura, sobornal

Medimnus Cic. μέδιμνοϛ cotinet, teste Polluce, octo & quadraginta choenicas. siue centum & octo libras.

Mensuta μέτρον, νόμισμα apud Aristoph in Thesmophor. metrum Victorino. AL. Masz B. Mesure ITAL. Mensura H. Medida

Mensuras & pondera inuenit Palamedes in obsidione Troiana, testibus Philostrato & Agellio : reuera autem Caino Adami filio ea gloria debetur, Iosepho teste.

Metreta ATtica capiebat duodecim congios, siue septuaginta duos sextarios B. Ontrent een half ame

Metreta Syriaca capiebat centum viginti sextarios μετρήτιϛ συριαχόϛ.

Metrum bioticum Victorinus vocat, quod in vitæ vsis taxatur, μέτρον βιωτιχόν. quatuor autem modis accipitur, per spacium longitudinis, vt cubitale : Secundo per examen ponderum, vt librale : Tertio per qualitatem acerualem, vt in modio : Quarto per lumidam & fluxam qualitatem, vt in cyatho, congio.

Milliare & milliarium Cic. & Suet. spatium mille passuum. octo continet stadia lapis etiam ita accipitur, & cippus Valerio Probo, quia milliaria olim lapidibus & cippis signabantur, cuius rei documentum adhuc exstat in Veneta ditione. μίλιον Moschop. AL. Ein Meil, tausent Schrit lang B. Een mijle, duysent schreen GAL. L'espace de mille pas ITAL. Miglio H. Milla

Modius Cic. μόδιοϛ Suidæ. capit libras viginti sex cum octonis vncis. AL. Ein viertheil, sester

Momentum in rationibus monetariorum vocatur etiam Ein Esz, quasi monadem dicas. B. Een æs GAL. Vn grain ITAL. Vn grano, o asso H. Vn granillo

Momentum AL. Auffzug im Gewicht B. Wtslach

Orthodoron Interuallum a carpo ad digiti medij extremitatem. ὀρθόδωρον. lichadem excedit digito vno. AL. Einer ausz gestreckten Hand lang B. Een oprechte hant lanck

Palmipes Mensura ex palmo & pede, viginti digitorum, definiturque spaito a cubito ad digitos extremos inflexos. πυγών.

Palmus Plin. Quatuor digitorum spatium δοxμή, δαχτυδόxμη, παλαιστή, δῶρον, παλαιστῆϛ Polluci, nisi sit erratum. quadrans pedis. Agellio AL. Handbreit, vier zwerg Finger B. Hantbreet, vier vinger H. Vne paulme, quatre doigts ITAL. Palma, quatro dedi H. Palma, quatro dedos Eadem ratione vocatur Quadrans operæ a Colum. operarum diurna diuisio in quartas facta. AL. Das viertheil am Tagwerck B. T'vierendeel van een dachwerck, een schoft

Parasanga Plinio, Persicum miliarum, triginta stadia complectens, teste Herodoto. παρασαγγηϛ.

Passus Plin. Spatium quod vtriusque manus extensione completur, continetque ; pedes quinos. AL. Ein Schritt, ein Masz von fuiff Schuchen B. Vijf voeten, vadem, væm, schreede GAL. Vn pas ITAL. Passo H. Passado Ab hoc dissidet Græcorum ὀργυιάtametsi voce passus ab interpretibus reddita : vt pote maior, quippe quæ pedes sex cum quadrante contineat.

Pes de quo superius, sicut As in duodecim vncias distribuitur : ita sextans Plinio, pro duabus vnciis pedis ponitur. quadrans Agell. pro tribus vnciis pedis, qui & palmus pedis. triens Plin. pro quaternis pedis vnciis. quincunx apud eundem, pro quinque vnciis.

Pes quatuor est palmorum, siue digitorum sedecim, diuiditurque in duodecim vncias, ita vt duodecima pars pedis vocetur vncia. pollicem diei


G a