Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, X.djvu/231

Cette page n’a pas encore été corrigée

20. COGITATIONES PRlVATiE. 221

\Item, fi fax accenfa in aère defcendat, vt etiam ignis magna levitas de gravitate aliquid tollat, cùm levita- tis quantitas fit nota.

Item, etiam gravitatis totius facis & aeris impedi- mentum, fi quaeratur quo inftanti celerrime defcendat & quo inftanti non defcendat ; vbi etiam notum effe oportet, quid de face fingulis momentis comburatur.

tnan, sans doute pour la symétrie, donne, dans son Journal, un autre article sur la chute d'un corps dans le plein (soit l'air, soit l'eau); il con- clut à un punâum cequalitatis, auquel il tenait beaucoup (voir ci-avant, p. 3/, note a, et au t. I de cette édition, p. 90 et p. 94).

Voici cet autre article, dont Descartes a certainement eu connaissance, soit dans un entretien particulier, soit parce qu'il lui fut communiqué :

« Punâum cequalitatis, id eft ubi lapidis cafus non amplius movetur, » quœjitus (sic) in aère. — Eodem modo quo fpatium multiplicatur, » etiam impedimentum multiplicatur, fi intelligas in aère vel aquâ, id eft » in pleno, quicquam cadere. Res enim cadens defcribit figuram oblon- » gam, lineis omnibus parallelam ; cùm res fecundâ horâ velocius cadit, » plufquc fpacij percurrat, ea eft proportio figura quam prima horâ def- » cribit ad eam quam defcribit fecundâ horâ, ut fpacium prima horâ pera- » gratum ad fecundâ horâ peragratum. Si igitur res cadens ab impe- » dimento non impediretur, tanto pluri aeri fecundâ horâ occurreret, » quanto majus eft fecundae horas paralelipipedum, quàm primas horae. » At cùm certum fit impediri rem cadentem ab aère (res enim unaquaeque u cadens experimento probatur non femper celeritate augeri : fed eft ali- » quis locus, ad quem cùm pervenerit, movetur per reliquum fpacium » aequaliter), videndum quo modo id fiât. » {Fol. 106 recto, col. 2, l. 33-59.)

« Placuit quidem antem (lege antea) nobis triangularis haec proportio, » non quôd rêvera non forêt aliquod nimirum [lege minimum) phyficum » mathematice divifibile fpacium, per quod minima phyfica vis attraftiva » rem movet (vis enim haec non eft rêvera continua, fed difcreta, & ut » belgice loquar,_/î/ treâ met cleijne hurtkens, ac propterea conftant aug- » menta prxdida, ex verà arithmeticâ progreflione) ; fed placuit, inquam, » quia hoc < minimum > eft tam parvum & infenfibile, ut propier multi- » tudinem terminorum progreftionis, proportio numerorum non fenfibi- » liter différât à proportione triangulari continua. Hae [sic] cùm ita fe » habeant, fequitur, fi res cadens uno minimo momento temporis phyfico » (quo viz. minimum phyficum fpacium res conficit), tanto aeris occurrat » quanto ipfa corporis confiât non amplius celerius moveri, fed in hoc » motu permanere, id eft, fi paralelopipedum quod tali momento defcri-

�� �