Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, IV.djvu/648

Cette page n’a pas encore été corrigée

034

��Correspondance.

��n'ciait pas nouvelle, ni contraire à Aristote. Heereboord ajouta, le 10 nov. 1646, qu'elle ne faisait que confirmer ce qui était communément admis, dans la pratique, par Aristote et par des philosophes, hominibus isiffroTeXextoTrr&i; : il cite Alexandre d'Aphrodisias, Averroes, S' Thomas, Duns Scot, et Fonscca, Scaynus, Vallius, etc.

Cependant Heereboord interrompit ses leçons publiques, ex justissima causa, dit-il, et ne les reprit que le 17 janvier 1647, par urt discours De libertate philosophandi, dont il donne cet extrait :

« Renunciandum esse omnibus mentium nostrarum idolis, eradicandas » esse opiniones pneconceptas, iollenda omnia prsejudicia, et animum ad » Philosophiam esse adferendum, qualis est infantis in quo nihil pictum » est aut rictuni aut scriptum actu, sed quidvis ringi, pingi, scribi in eo v potest. Hanc fuisse viam tritam ac cakatam Aristoteli et prœelaris « semper omnium seculorum ubivis gentium ingeniis, ac nostro ano » Illustri D. Verulamio in aureo opère Instawationis magna: et de Aug- » mentis scientiarum, atque etiamnum teri et calcari ingenio incompara- » bili, veritatis ex caligine et servitute emergentis promotori unico. » D. Renato Cartesio; a quo Heroe si semel didicerimus moderari ac » cohibere mentis nostrx assensum ab iis de quorum veritate non certo » constat, et mentem nostram ab omnibus prœjudiciis liberare, tum » demum ista animi. ista judicii, inœstimabilis libertas. reducta nobis > fuerit ac restituta. . . » (P i3, edit. i665.)

Dans ce discours on remarque aussi une apostrophe ou Rsoofcôv^ei;, vraiment dithyrambique, « ad Renatum Cartesium absentem non aliter ac si prœsens prœsentem compellassem : Salve, Philosophorum maxime. Veritatis. Philosophie. Libertatis in Philosophando. Stator. Assertor. Vindex. . . »

Heereboord fait ensuite, — mais à la date de 1O48, son Epitre aux Curateurs étant du 12 février 1648, — un bel éloge de .Descartes, ra- contant l'histoire de ses travaux et de ses publications en 1 6 3 7 , 1641 ei 1644. Deux passages, entre autres, sont particulièrement à signaler, et Revius ne manquera pas de le faire en i65o, dans sa réponse à Heereboord, intitulée : Statera philosophice Cartesianœ etc. Voici ces deux passages :

i° « Rcnatus des Cartes, génère ac familià nobilis, sed ingenio longe ^i nobilior, a nmltis jam annis totus in id incubuit, ut methodum « quandam quaesiverit et invenerit, indagandi veritatem rerum certam .. in natura ac scientiis, caque usus fuit, atque utitur etiamnum in • Ratione suâ ac mente dirigenda . » 'P. 71, edit. 1648: p. 14. edit. I 665.)

Cette phrase de Heereboord lui attire la remarv]ue suivante de Revius :

n De nobilitate generis Cartesii. quod ait credere malo. quam investi-

�� �