Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, IV.djvu/160

Cette page n’a pas encore été corrigée

146 Correspondance.

» de Macquets). Quoiqu'ils ne pussent s'accorder sur quelques points de » la Métaphysique, touchant la nature et l'état de l'Ame, ils ne laissoient » pas de s'estimer beaucoup l'un et l'autre. Ils se traitoient avec des » honnêtetez et des déférences réciproques, qui charmoient les témoins de » leurs conférences. » (Ib., II, 244.)

Voici enfin deux documents, septembre et octobre 1644, sur les senti- ments de Gassend et de Descartes l'un pour l'autre à ce moment.

i° Le 20 septembre 1644, Henricus Bornius écrivait d'Utrecht la lettre suivante à Gassend, en lui rappelant d'abord le contenu d'une lettre précédente, datée du 1" mai :

« Et nisi me fallit memoria, aliquid etiam notaueram de Thrasonicis » Cartesij, super vltimo tuo contra illum scripto, dictis : scilicet illum » sciscitantibus discipulis, quando se ad refutandum illud accingeret, » nihil aliud solitum esse responsi dare, quàm te mentem illius non » cepisse; se tamen, vt illis morem gereret, aliquid annotaturum in noua » suâ Philosophie (quae iam in lucem prodijt), ex quo vel puer minimus « illorum nodos, quos ipse nexueras, posset soluere. Summum viri in- » genium exosculor; sed hune agendi modum, praesertim in causa malâ, » vbi ipsi semper haerebit aqua, cane peius et angue odi, non Philosophi, » sed profani vulgi, illum esse iudicans. Effutiat quaecumque in buccam » venerint, numquam tamen efficiet quominùs illius Metaphysica impos- » terum à solide eruditis sibilis et cachinnis non excipiatur, et nullus » dubito quin.nisi hâc nuper édita Physicx parte, damnum, quod ex no- » minatà Metaphysica passa est eius fama, resarciat, Philosophi nomine » apud multos excidat. Tuarum sanè videtur esse partium, Virorum » Optime, et illam examinare, et quos ibi forte an repereris errores, » Mundi oculis subijeere. Hoc mecum à te flagitant summi et principes » Batauias nostra; Viri, qui quotidie vota illa concipiunt; quibusdam ex » illis promittere debui, me submissè a te illud esse petiturum, praesertim

> cum me non omninô desperare significarem, te fortasse, an pro tuâ in me d benignitate, et summoerga omnes, quicumque tandem sint, qui veritati » litant, affectu, nos voti non esse damnaturum. Vt itaque promissis stem,

> illud a te oro, petoque ardentissimis precibus, dummodô res tuae illud d ferant, certus te sternum, hoc nunquam obliuiscendo bénéficie, nos » omnes obstricturum esse. » [Gassendi Opéra, Lyon, i658, t. VI, p. 480.)

a Gassend lui répondit, le i« r octobre :

« Quod de Physicâ Cartesianà me rogitas, nihil esse potest, quod iam » respondeam, cui illam vidercm nondum contigit. Quippe nec prostat a adhuc venalis, nec Mersennus eius Exempli, quod per Vercdarium obti-

• nuit, copiam ante discessum fecit. Nescio aliunde, an-non possit videri » nimis inurbanum, et à meo genio nimis alienum, pacatum dissidium » vltrô renouare, et in librum, qui me speciatim non attineat, inquirere. » Vtcunque ille iam in me, non scriptis, sed verbis insultet, ac fuerit in

  • i^to quoque opère, tacite, vt ais. me subnotaturus. nimis me intérim et

�� �