Page:Bayle - Dictionnaire historique et critique, 1820, T10.djvu/140

Le texte de cette page a été corrigé et est conforme au fac-similé.
130
MAIGNAN.

siliarius regius, referendarius et Decanus in cancellariâ Tolosanâ, vir æquitatem servans, et conspicuus splendidissimi generis antiquâ nobilitate indubitati. Siquidem, ut omnes novimus, Maignani Tolosates isti stirpem sua trahunt ex illis, quos Eluza urbs nunc obscura, sed antiquitate celeberrima ad Gelisam amnem sita in Comitatu Arminiaco barones suos strenuos, opulentos, magnificos per mullas non interruptarum generationum successiones reverenter, ac peramanter complexa est. Matrem habuit Gaudiosam de Alvarez, charam filiam celeberrimi illius medici Emmanuelis de Alvarez, quem Tolosa urbs litterarum omnium amantissima precibus ac pollicitationibus multis ex Lusitaniâ advocavit perfuncturun munere regii professoris. Hic originem suam ducebat ex antiquissimi familiâ Alvareziorum de Buhendyâ in regno Lusitaniæ, et fuit parens lustricus Maignan nostri, qui ex illo nomen Emmanuelis obtinuit [1].

(E) Il entendait très-bien les mathématiques, sans que personne lui en eût fait des leçons. ] Voici un second exemple de ce qu’on verra ci-dessous dans l’article de M. Pascal. Le père Saguens n’a pas manqué de confirmer l’un par l’autre. Voyons le détail qu’il donne. Ce sont de ces faits particuliers qu’il faut principalement recueillir, et insérer dans des ouvrages semblables à ce Dictionnaire. Multò celsiorem de illo opinionem accepit (magister Ruffatius [2]), quùm occasione dati schematis mathematici, quo ipse ad explanationem reconditioris cujusdam physici mysterii lucem afferebat, intellexit eum esse geometram ; stupuitque, et curiosè requisiit causam, ac methodum comparatæ, et eò usquè occultatæ eruditionis. Verùm ut responsuri juvenis modestiæ parcam, dicam ipse ego paulo liberius, quod multò post ad suadenda rerum mathematicarum studia enarrabat sibi obtigisse, ut intrà horas unius anni liberas, seu recisas a tempore ad cætera chori, et scholæ ministeria usitato, tot theoremata, ac problemata geometrica per se ipsum adinveniret, ut deinceps non plura deprehenderit contineri totis sex prioribus libris Euclideorum elementorum. An non diceres illum talem fuisse, qui nist extitissent elementa Euclidis, edidisset ? Simile quid refertur de clarissimo viro Pascalio inter geometras hujus sæculi celeberrimos annumerando : ita ut videatur utrique Deus præstantissimæ illius disciplinæ anticipationem copiosissiman contulisse. Tum neque mirum est, inquiebat Maignanus, quòd leves istos mathematici tyrocinii conatus ultrà promoverim : an nescitis crucem mathescos meæ magistram habui ? Cùm enim frustratus omni instrumentorum figuris exarandis inservientium apparatu nec normam haberet, nec circinum : circini quidem vice, duobus tignulis ligneis ex parte unâ liberè affixis infixerat ex alterâ duas acus sutorias. At pro normâ, aut quòd oportunum nihil occurreret, aut potiùs quòd mallet sua schemata omnia apposito crucis signo communiri, ut à plerisque more catholico illud appingitur summis capitibus paginarum, cruce ligneâ utebatur [3].

(F) Dans une contestation qui s’éleva entre lui et le père Kircher.... la gloire de l’invention ne fut pas ôtée à notre minime. ] Le père Saguens s’arrête sur deux ouvrages d’une merveilleuse invention, et d’un artifice tout-à-fait industrieux, qui furent faits dans le monastère de l’ordre, à Rome, par Emmanuel Maignan. L’un était un ouvrage d’optique, et l’autre de catoptrique. Le premier était une perspective dont on trouve la description dans le Thaumaturgus Opticus du minime Niceron [4]. L’autre était une représentation du ciel avec tous les cercles astronomiques, catoptrica anacamptica, complectiturque integram cœli faciem suis omnibus ad res astronomicas spectantibus circulis interstinctam [5]. Le père Kircher ne l’eut pas plus tôt considérée, qu’il dit à un gentilhomme allemand qui l’accompagnait : De quoi vous éton-

  1. Saguens, in Elogio Emmanuelis Maignani, pag. 3.
  2. C’est le nom du minime sous lequel le père Maignan fit son cours de philosophie.
  3. Saguens, in Elogio Emmanuelis Maignani, pag. 8 et 9.
  4. Idem, ibidem, pag. 15.
  5. Idem, ibidem.