Dictionarium latinogallicum - Robert Estienne, 1552/Tome 1a
DICTIONARIVM
Latinogallicum, postrema hac ædi-
tione valde locupletatum.
Huius vero præcipuus est vsus, ad latini sermonis fœlicitatem, & cum Gallico idiomate consensionem demonstrandam. Opportunum herde compendium, iis qui meliores authores dicendo ac scribendo proximè imitari, suamque eorum, quæ veliam exciderunt, vel hoc tempere probata sunt, vocabulorum memoriam, ad doctiorum imitationem reficere desiderant.

HENRICUS II. GALLIARVM POTEN-
TISS. ATQVE INVICTISS. IMPE
RATOR. ILLUSTRISSIMI CAROLI
LOTHARINGIAE CARDINALIS
HORTATV, ACADEMIAE REMENSIS
VTILITATI CONSVLTVM ESSE CV-
PIENS : PRIVATA LEGE SANXIT,
NE QVIS TYPOGRAPHVS AVT BI-
BLIOPOLA, HOC DICTIONARIVM
LATINOGALLICVM, HINC AD DE-
CENNIVM PRAETER CAROLVM STE-
PHANVM, TYPOGRAPHVM SVVM,
IMPRIMAT, AVT DIVENDAT.
I LLVSTRISSIMO PRINCIPI, AMPLISSI-
moque Cardinali, Carolo Lotharingio, Carolus Stephanus s.
PRAECLARE’ mihi videntur, Illustrissime princeps, adolescentulorum studiis consuluisse, qui Latinas voces Gallicis alphabetica ferie coniunctas, omnibus proposuerunt. Quod inuentum, etsi prima fronte parû arduû ac magniticû iis elfe videtur qui locos communes probare solent: eó tamen vtilius à plærrisque existimari video, quò paratius auxilium studiosis omnibus adferre solet. Venusta autē vtilibus nunquā anteponet, qui horum lucem cuiuis propositam, cum illorum ambagibus diligenter contulerit. Vt enim qui manu correptum aliquē eò perducit, quòse maximè cupiebat, benignius certè ac commodius facere vid.etur, quàm f1 digico tantùm, aut capitis nutu iter, rusticorum more, commonstrauerit : sic qui dictiones ac sententias alphabetico ordine describit, dum veluti arrepta adolescentis bonarum literarum studiosi manu, statim ac facile illuc eum ducit quòse peruenisse maximè exoptabat, perutilius illi sanè fecerit, quàm si cōmunia tanrùm loca eminus ostēderet. Testes huius rei esse cupio insignis illius academiæ tuæ præceptores, quorum vndique conquisitorum inopiam, Mineruæ nescio quo fato perpetuò comirem, vt Remensi adolescentiæ consuletes, incredibili tua liberalitate subleuasti. Qui vero Gallicas voces, ac loquendi formulas Latinis dictionibus atque orationibus adiunctas suis sermonibus traducere consueuerunt, ideo me hercule facere vidētur, quòd qui tenebrosæ caligini student, ignota aque obscura vocabula obscuriore sermone explicare soliti sunt : Sed eum qui vulgo scribit, vulgari etiam idiomate vti oportere nemini dubium est. Quinetiam eos multò magis aberrare existimo, qui quemadmodum de librorum indicibus, sic etiam de Gallicolatinis ac Latinogallicis dictionariis magnopere cōqueruntur : quibus hoc cōmentum placet, vt quemadmodum typographiam, sic etiam indices ac dictionarios, negligentiæ potius quàm eruditionis bonarum literarum sectatoribus ansam præbere dicant. Sed quî fieri potest vt vnus homo tot libris, qui de rebus adeò diuersis à grauissimis authoribus ad hunc vsque diem scripti sunt, perlegendis sufficere vnquam possit : Atqui nemo eorum authorum est qui sua non habeat, sibíque peculiaria quædam vocabula : ex quibus non béne dicendi modò, sed & doctè scribendi venustatē aliquam colligere possimus. Quis autem labor describendis aut sumptus coëmendis omnium authorum voluminibus satis fuerit ? Ego profectò, quòd ad me attinet, Illustrissime Cardinalis, huiusmodi hominum genus cum iis lubens contulero, qui quum viam compendiosam ad aliquam vrbem nondum inuenerint, ea demum reperta, iuniores ac posteros incedere non patiantur. Sed tu meliore ac candidiore animo Princeps, tantùm abest vt eius sis sententiæ, vt nostrā typographiā maximis ab Henrico Rege impetratis priuilegiis insigné feceris, copiosissimos in Ciceronē institutos indices propensissimo studio sis amplexus. quos vt propediem absolutos cernas, id verò à summo rerum omnium opifice vehementissimè contendo. Interea Latinogallicum hoc dictionarium, post puerorum Dictionariolum tādem absolutum, veluti melioris laboris nostri pignus accipies : eóque Remensis academiæ tuæ iuuentutem frui tantisper dines, dum absoluto Latinogræco, ac Ciceronis operibus, magnum illum Latinæ linguæ Thesaurum renouare nobis licebit. Vale. Ex tua typographia Idib. Iul. M. D. LII.
Dictionarium Latinogallicum.
liter a vocalis, prlma in alphabeti serie. Cic.
¶ A & ab, præpositiones sunt ablativæ eiusdem significationis.
¶ A vel ab iunctum cum verbis passiuis, causam efficiente, sive (vt loquuntur alii) persona agetem significat, vt Victus est à Scipione. Id est, vicit cum Scipio.
A meis ciuibus ea res mihi fuit honori. id est, Ob eam rem honoribus affectus sum a ciuibus meis. Ci. Pour cela m'ont honoré les habitants de nostre ville.
A nobilitate igitur periculum. Subaudi, Est, Impendet, Imminet, aut aliquid simile. Cic. Il y a danger de la part ou costé de la noblesse, ou des nobles.
A nobilitate infestus ager. Liu.
Ab aliquo perire, id est occidi. Plin. Estre tué par aucun.
Ab aliquo interire. Cic. Idem.
¶ A & Ab, interdû post ponuntur suis ablatiuis. Tacit. Orsus oppido à Canopo.
¶ A et Ab, motum a loco significant: vt, A villa redeo, ab agro, vel ab agris. Je retourne de la metairie, Des champs.
¶ A et Ab, interdum per QVVM declarantur: seruiuntque tempori significando: vt, A paruo te noui: Hoc est, quum adhuc paruus esses. Quand tu estois encore petit enfant.
Ab adolescentia. Cic. Dés le commencement de ma jeunesse, Dés que je commencoye à venir en eage. A prima adolescentia. Cic.
Ab ineunte adolescentia. Plaut. Cic. Dés le commencement de mon adolescence, ou de mon eage. Ab adolescentia. Cic.
Ab ineunte ætate. Cic. Ab initio ætatis. Cic.
A cunabulis. Plaut. Dés le berceau, Dés mon enfance.
A primis cunabalis. Colu. Ab incunabulis, Idem. Liv.
Ab ipsis dicendi incunabulis. Quintil.
Ab infante duratus. Colu. Endurci dés son enfance, ou d'enfance.
Ab infantibus, Id est a pueritia. Cels. Dés l'enfance, D'enfance.
Ab infantia prima. Tacit.
Abiuuenta. Liu.
A paruis. Terent. De jeunesse, Dés qu'on estoit encore petit. A paruulo. Ter. A parulis duritiæ & labori student. Cæs.
A primordio sui. Tacit. Depuis son commencement.
A principiis ita diligentior fiet puer. Quintil. Dés le commencement.
A puero & à pueris. Cic. A puero paruulo. Plaut.
A pueritia. Cic. D'enfance, Dés l'enfance.
A tenero et a teneris. Colum. D'enfance, Dés qu'on estoit encore tendre, ou petit tendron. A teneris vnguiculis. Cic.
¶ A et Ab, finitum rei alicuius aut temporis terminum significant : et fere sequitur ad, vel vsque ad, aut aliquid idem pollens : vt, A principio ad finem. Dés, ou Depuis le commencement jusques à la fin. Ab auo. Terent. Dés le temps de l'ayeul.
Ab aurora. Plaut. Dés le poinct, ou l'aube du jour.
Ab sole orto in multum diei stetere in acie. Liu. Depuis le soleil levé.
A calce ad carceres. Id est, A fine ad principium. Cic. De la fin au commencement.
A capite vsque ad calcem. Plaut. Depuis le commencement jusques à la fin, ou Depuis le hault jusques au bas.
Talos à vertice pulcher ad imos. Horat. Depuis le sommet de la teste, jusques à la plante des pieds, ou jusques aux talons.
Ab extremo orsi. Liu. Commenceants au dernier.
A fundamento. Plaut. Depuis le fondement.
A fundo. Virg. Depuis le fond.
Ab infimo. Plaut. Depuis le fin bas.
Ab humili ad summum. Cic. Du bas au plus hault.
Ab illo tempore. Cic. Dés, ou Depuis ce temps là.
Ab hora tertia bibebatur. Cic. Depuis trois heures.
Ab imis vnguibus vsque ad verticem summum. Cic. Depuis le fin bout des ongles du pied, jusques au sommet de la teste.
Ab initio. Cic. Dés, ou Depuis le commencement.
A mane. Plaut. Depuis le matin.
A media nocte togatus ero. Mart. Dés, ou Depuis minuict.
Ab ouo vsque ad mala, dixit Horatius : pro eo quod est,
Ab initio conuiuii vsque ad finem.
Ab omni vetustate acceptum. Cic. De toute ancienneté.
A pridie Idus Sept. Plin. Depuis le jour de devant les Ides.
A prima luce. Caes. Dés le fin matin. Dés qu'il commencea à faire cler. A primo lucis. Macrob.
A primo, pro A principio. Ci. Au premier, ou Du commencement.
A principio. Terent.
Ab seculo ad seculam viuaat. Plaut.
A summo. Plaut. Depuis le hault.
A terra ad caelum percontari. Plaut. Depuis un bout jusques à l'autre.
A vestigio ad verticem. Plin. Depuis la plante des pieds jusques au sommet de la teste.
¶ Ab Sylla & Pompeio Consulibus. Id est, à consulatu Syllæ & Pompeii. Cic.
¶ A et Ab separationem significant. Terent. Ita tum discedo ab illo. D'avec luy.
Longissimè ab occasu pater. Plin.
¶ A vel Ab, pro Contra : vt nonnullis placet. Virg. Defendo a frigore myrtos. Du froid, ou Contre le froid.
A quo periculo defendite ciuem fortem. Cic.
¶ A vel Ab, pro Præter, siue contra. Plin. Id quod notasse, non ab re est. Il n'est pas sans propos, ou inutile. Il n'est pas impertinent.
Quae ab re sunt. Choses impertinentes, et non servantes à la matiere. B.
Ab re est remissior. Il est trop negligent et nonchalant de son profict. B.
Ab re, Contra commodum. Plau. Ab re consulit. Contre le profict et utilité de celuy à qui il donne conseil. Il luy conseille son dommage.
Ab re orare. Plau. Prier en vain, ou demander quelque chose oultre raison et sans propos.
Ab re, pro Ob eam rem. Liu. Id, ab re, Interregnum appellatum. Pour ce, Pour ceste cause.
Tantumne ab re tua est otii tibi, vt, etc. Cic. As tu bien tant de loisir avec tes affaires ? Tes affaires te donnent ils bien tant de loisir ?
Non ab re. Suet. Il n'est point impertinent, ou hors de propos.
Haud ab re duxi. Liu. J'ay estimé n'estre point inutile, ou sans raison. Non ab re. Non sans cause.
¶ A vel Ab, pro Post, vel statim, seu concinuo post. Pli. Dulcissimum ab hominis camelinum lac. Le laict du chameau est le plus doulx apres celuy de la femme.
A ientaculo. Plaut. Apres desjuner.
Cuius a morte hic tertius et tricesimus est annus. Cic. C'est cy la XXXIII. annee depuis son trespas.
Vt primum a tuo digressu Romam veni. Cic. Apres.
A rege secundus. Le second apres le roy.
Hostium a tergo incursum vidit. Liu. Par derriere, Du costé de derriere.
¶ A vel Ab, pro eo quod est Pro, vtique cum his verbis, Sum, Sto, Facio, Dico, Ago, & similibus.
A Senatu stat. Cic. Il est du parti du Senat, Il tient pour le Senat, Il tient le parti du Senat.
Dicere ab reo. Cic. Parler ou plaider pour le defendeur.
Hoc totum est a me. Cic. Tout cela sert à mon propos. Tout cela fait pour moy.
A nobis facit. Cic. Sert à nostre propos.
A translatione, & contra eum qui translationem inducit. Cic.
A testibus, contra testes. Ad Heren.
A Platone & Aristotele homines. Id est, Academici & Peripatetici, siue Platonici & Aristotelici, Platonis & Aristotelis doctrinam sequentes. Cic.
¶ A vel Ab, pro ένεκα, siue pro, Quod pertinet ad, Cic. Imparati cū à militibus, tuà pecunia. Mal fourniz & pourueuz quant a gens de guerre & argent.
A morbo valui, ab animo æger fui. Plaut. Quāt est de la maladie, i’en suis gueri.
A me pudica est. Plaut. Quāt est de moy, ie uous responds de moy qu’elle est femme de bien.
Narrat vt virgo à se integra etiam tum fiet. Terent. Que de sa part elle est pucelle.
Doleo ab animo, doleo ab oculis. Plaut. Ie suis malade en l’esprit, i’ay l’esprit fascé. I’ay mal aux yeulx.
Otiosus ab animo. Plaut. Qui n’ha nulle fantasie en son esprit.
Paratus ab exercitu. Cælius Ciceroni.
Ab omni laude fœlicior. Cic. Id est, ab omnibus magis laudatur.
Inops eram ab amicis. Cic. Poure d’amis.
Nunquam à causis & iudiciis districtior sui. Cic. Ie ne fus oncq plus empesché de procez.
Ab hac parte reddemus vos securos. Plane. Ciceroni. De ce costé, Quant a ce.
¶ A vel Ab, pro Per. Plaut.
Ab se cantat cuia sit. Plaut. D’elle mesme.
Ab transenna’lumbricū petit. Plaut. Parmi la fenestre, ou le guichet. Aucuns sont d’aduis que le vray sens est tel, Cest oyseau cerche sa uiande parmi le filé, ou le laqs, ou le piege, ou le collet qui esst tendu pour le prendre.
Salutem à bonis aferre. Cic. Par les bons.
¶ A vel Ab, pro De.
Ab ostio omnia isthaec audiui. Plaut. De l’huis.
Ipsa protinus a via amicumsalutes. Mart. Du chemin, En passant.
A foris. Plin. Par dehors.
¶ A vel Ab, pro Versus, seu quod vulgo, De parte dicimus.
Quod a sole fuit. Plin. Qui avoit esté du costé du soleil, Tourné vers le soleil, Devers le soleil.
Firmos omnino et duces habemus ab occidente, et exercitus. Cic. Vers la partie d’occident.
A dextera. Plin. Du costé dextre. A dextre.
Ictus ab latere. Liuius. Feru ou frappé par le flan.
A contraria aure instillare. Plin. Par l’oreille opposite.
A vento aliquid opponere. Pli. De devers le vent. Du costé du vent.
¶ A vel Ab cum ablatiuo personæ, eleganter domicilium significat : vt, A iudice venio. hoc est, a domo iudicis, quod inepte dicitur, De apud. De chez vous, De vostre mesnie.
Ab ea egreditur. Terent. De chez elle.
A nobis domo est. De nostre maison. De chez nous.
A qua a ferrario fabro. Cels. Eaue de chez ung forgeron ou mareschal. Eaue en laquelle le mareschal estainct, ou trempe son fer.
¶ A Pontio, ex Trebulano, ad quintum Idus Maii. Cic. De la maison de Pontius, Escript en la maison de Pontius, &c. C’est la fin et date des lettres.
¶ A vel Ab sequente. quoque praepositione ad, vel ipsa subaudita, plerunque vtimur, vbi ab vna re ad aliam fit transitus. Terent. Ab labore ad libidinem. Du labeur à volupté.
¶ A vel Ab nonnunquam ponitur pro Gallica præpositione Par. A potu quidam prandiumincipiunt. Plin. Par boire.
A fronte et a tergo. Cic. Devant et derriere, ou par devant et par derriere.
A pectore denudari. Cic. Estre descouvert par la poitrine, Avoir la poitrine descouverte.
Ab exteriori parte. Cels. Par dehors.
¶ A verecundia. Liu. De honte qu’on ha.
¶ Ab illo friget. Gel. Ce n’est rien aupris de luy.
¶ A, Propter : vt A metu infamiæ. Tacit. Pour crainte du deshonneur, Craignant deshonneur.
A spe quam successus rerum augebat. Liu. A cause de l’esperance, A raison ou pour l’esperance.
Ab ira et odio. Liu. Par courroux & haine.
A sole dolet. Plin. Il est malade du soleil, Le soleil luy a faict mal, ou l’a faict malade.
¶ Ab, pro Erga. Cic. Ab innocentia clementissimus. Envers les innocens.
¶ A vel Ab pro A parte, siue Ex parte. Liu. Ab Sabinis Metius Curtius. Du costé des Sabins, ou de la part des Sabins.
Ab Romanis tubæ cornuaque cecinerūt. Liu. Les trompettes et cornets sonnerent du costé des Rōmains. Les Rommains sonnerent la trompette.
¶ Ei testamēto legat grandē pecuniam a filio. Cic. Il luy laisse un legz d’une grande somme d’argent payable par les mains de son filz.
¶ Ab aliqua re otium vel tempus habere. Terent. N’estre point empesché, et ne laisser point d’avoir bon loisir pour cela.
¶ A vel Ab, proximitatem loci significat. Cic. Venisse eum a Roma. D’aupres de Romme.
Ab Roma aberat. Cic. N’estoit point autour, ou aupres de Rōme.
¶ A vel Ab, iunctū eū certis nominibus, ministros significat. vt, A manu, à studiis, à cōmētariis, à libellis, à rationibus, pro ministro vel seruo qui præest studiis, comētariis, libellis, rationibus. Et in iis subauditur nomen seruus, quod interdū est à exprimitur. Dicunturautē per omnes casus eadem terminatione. Rectè enim roges, Quid agunt à pedibus viserui subaudias. Sic, Misi à pedibus. Dedi à pedibus meis, &c.
Ab accidentibus, Qui ha charge de mettre en escript et d’advertir des choses qui surviennent. \ Ab aure, Secretaire.
A commentariis, Celuy qui fait le registre des prisonniers, Geolier, ou un Chroniqueur. \ Ab epistolis. Suet. Secretaire.
A latere Regis. Les amis familiers du Roy qui ne bougent de son costé. \ A libellis, Maistre des requestes.
A manu, A manu, seruus, et A manibus. Suet. Vn clerc qui sert pour escrire.
A pedibus, vel A pedibus seruus. Cic. Un laquay. quod etiam Ad pedes, Martiali : & Circum pedes, Ciceroni : dicitur.
A secretis, Secretaire.
A studiis. Sue. Celuy de qui nous nous servons au faict de nos estudes.
A rationibus. Suet. Maistre correcteur, auditeur, ou autre officier és comptes. President des comptes. B.
A voluptatibus. Suet. Qui ha charge d’inventer toute sorte de passetemps pour le prince.
¶ Positis castris a milibus passuum quindecim. Cæs. Ayant assis son camp à quinze mille pas pres.
¶ Ab illo tibi soluam. Cic. Ie te feray delivrer par luy ce que ie te doy.
Viaticum vt dem ab trapezita tibi. Plaut. A fin que ie te baille argent pour voyager par les mains du banquier, Que ie te face delivrer argent par la banque.
Ab Aulo Sextilio dicit se dedisse, et a suis fratribus. Cic. Il dit avoir payé de l’argent de Sextilius, et de l’argent ou de la bourse de ses freres.
A cauda de ouo exeunt. Plin. La queue deuant, ou la queue la premiere. \ Pedibus genitus Nero. Pli. Les pieds devant.
Quæcunque animal pariunt, in capita gignunt. Plin. Les testes devant.
¶ A matre pulli. Colum. Prins dessoubs les ailes de la mere.
¶ A lenone manu asserere. Plaut. Retirer une fille, & la delivrer d’entre les mains d’un maquereau.
¶ Instructus a philosophia. Cic. Garni de philosophie. Scavant en philosophie.
¶ Inuictus a labore. Cic. Qui ne se lasse point de labeur et travail. Non uaincu de ou par labeur.
¶ Ab exule prope esse. Taci. Estre presque banni. N’estre gueres moins que banni.
A contumelia, quam a laude propius fuerit, post Vitellium eligi. Tacit. Estre esleu apres Vitelle, approcheroit plus de deshonneur, que de gloire.
¶ Ab amore scribere. Balbus Ciceroni. De grand amour.
¶ Ab aspectu decorus. Colu. Beau à ueoir.
¶ Ab aliquo describere. Cic. Transcrire du livre d’un autre.
¶ A se aliquid promere. Cic. Dire quelque chose du sien, de soymesme & de son invention.
¶ A me salutem dic Ciceroni. Cic. Salue Cicero de par moy.
A me illos habe commendatissimos. Cic. Ie te les recōmande tant que je puis. Ayes les en recommandation pour l’amour de moy.
¶ A sole calor. Cic. Chaleur de soleil. ¶ A puppi religatus. Cic. Attaché, ou lié a la poupe.
¶ A stirpe socius Pop. Rom. Sallust. De race.
¶ A stirpe, pro Stirpitus. Liu. Des la racine, Totalemēt, du tout.
¶ Ab auro fulgorem reuereri. Lucret. Avoir en reverence ceulx qui sont vestus de drap d’or, ou qui reluisent de dorures.
¶ A limine disciplinas salutare. Seneca. Estudier quelque peu & legerement.
¶ Ab eo, pro Eius. Terent. Atque ab eo gratiam inibo. Ie gaigneray sa bonne grace.
¶ Ab illo iniuria. Terent. Le tort qu’il fait.
A me, pro possessiuo Meus. Terent. Quisnā à me pepulltam grauiter fores : Id est, mens.
¶ A, interdum redundare videtur. Tacit. A metu infamiæ. De paour de deshonneur. Liu. Castra a stationibus firma.
A & Ab nunnunquam deesse videntur. Tacitus, Neque prælium ornisit, donec desertus suis cederet. Liu. Quū assiduè Pantauco stimularetur. Id est, à Pantauco.
¶ A & similiter Ab compositionem ingrediuntur. A, vt Amoueo, auello. Ab, vt Abigo, ab duco.
¶ A & Ab, elegāter vtimur cum his dictionibus Vsque & Prope. Cic. Vsque a Capitolio. Des le Capitole.
Tam propè ab domo. Cic. Si pres de la maisons.
¶ A litera, nota est prænominis, & sola, puncto postposito, Aulum significat, hoc modo, A. Gellius.
¶ A, literam salutarē vocat Cicero pro Milone, quòd nora esset absolutionis : quemadmonum C. literam tristem, quòd esset condemnationis nota.
AB
Ab, Præpositio ablatua, Vide A.
Abacion, abacri, Substan. gen. neu. idē quod Abaculus : Diminutiuum est ab Abax.
Abactor, Abactus, Vide abigo.
Abacus, ábaci, pen. breui, m. g. à genitiuo Græco άβακοζ. Plin. Banc ou siege.
¶ Abacus. Iuuen. Cic. Dressoir, ou Buffet.
¶ Abacus. Vitruu. Couvercle ou entablement d’un chapiteau de colomne.
¶ Abacus. Pers. Toute tablette sur laquelle on escript nombres d’arithmetique pour compter, comme on fait sur les ardoises. Ung comptoir, ou table à compter & jecter.
¶ Abacus. Macrob. Vn tablier à jouer aux dames.
Abaculus, abaculi, Diminut. Petit banc ou siege, Dressoir ou buffet.
Abaculi. Plin. Gettons pour compter.
Abalieno, abalienas, pen. prod. abalienare. Cic. Aliener.
¶ Abalienare ab aliquo alterum. Cic. Destourner, Estranger.
Abalienari ab aliquo. Plaut. Estre separé ou departi d’aucun.
¶ Abalienare & retinere, cōtraria. Cic. Quod fouendo in cōmuni causa retinere potuerūt, inuidedo abalienarūt.
Abalienatus, Participium. Cic. Estrangé, Aliené.
Abalienati iure ciuium, pro A iure. Liu. Privez du droict de bourgeoisie. Mis hors & bannis.
Abalienata membra. Quintil. Morts, desquels on ne se peult plus aider.
Abalienatio, abalienationis. Verbale, Alienation, Estrangement.
Abambulantes, Abscedentes. Festus.
Abamita, Abamitæ, pen. cor. La seur du pere de nostre bisayeul du costé du pere.
Abaphus, Adiectiuum, pen. cor. id est, non tinctus.
Abarceo, abarces, abarcui, Prohibeo. Festus. Alii scribunt Aberceo, vt Cœrceo.
Abauus, abaui, pen. corr. Cic. Le pere du bisayeul.
Abauia, abauiæ, L’ayeule de nostre ayeul, La mere grand de nostre pere grand ou mere grand.
Abauunculus, Le frere du pere grand ou de la mere grand de nos peres & meres grands du costé de nostre mere.
Abax, abacis, pen. cor. f. g. Estuy de pots, escuelles, ou autres vas.
Abba, dictio Syra est, significans patrem.
Abbatissa, abbatissiæ, Abbesse.
Abbatia, abbatiæ, Abbaye.
Abbreuio, abbreuias, abbreuiare. Veget. Abbreger.
Abdico, abdicas, pen. corr. abdicare, Iecter son filz hors de la
maison, & le priver de l’esperance de la succession pour aucun meffaict, Abastardir, Renoncer pour enfant, Le desavouer.
Abdicare legem, Abrogare. Plin. Abolir la loy.
Abdicare magistratum. Salust. Renoncer à l’office, se desmettre de l’office, Laisser & quitter son office.
Abdicare, pro Respuere. Plin. Refuser.
Abdicare se magistratu. Liu. Cic. Se deffaire & desmettre de son office, y renoncer voluntairement, ou par contrainte.
Abdicare se tutela, libertate, & similibus. Cic. Se departir de l’administration de la tutele, &c.
Abdicare generum, pro Repudiare. Terent. Ne le vouloir plus à gendre, Le renoncer.
¶ Abdicare cibum aliquem, vel aurum. Plin. Condamner l’usage de quelque viande, ou or. En oster du tout & abolir l’usage.
¶ Laurus manifesto abdicat ignes crepitu. Plin. Refuse.
¶ Abdicare, pro Reiicere. Plin. Rejecter.
Abdicatio, abdicationis, Verb. Plin. Renoncement, Abastardissement.
Abdicatio magistratus dicitur, cùm magistratus ipse deponitur. Liu.
Abdico, abdicis, pen. prod. abdixi, abdictum, abdicere. Relicere, reprobare, & auspiciū dirimere, quod oppositit est uerbo Addicere. Vtruŭque autē, Augurale est verbum. Cic. Abdicere, pro Abdicare. Ouid.
Abdo, abdis, abdidi, abditum, pen. cor. abdere, Cacher, Musser, Absconser.
Abdere & Contegere. Cic.
Abdere se in aliquem locum. Cic.
Sese in proximas syluas abdiderunt. Cæsar.
Abdere se in occultum. Cæsar.
Abdere aliquid intra vestem, vel sub terram. Liu. Cic.
Abdere se rus, vel domum. Terent. Se retirer aux champs, ou en sa maison arriere des gens.
Abdere se in rectis. Liu.
Subueste abditum habebat cultrum. Liu.
Interdū subauditur : N præpositio. Virg. Abde domo, pro In domo. Nā si aduerbialiter vellet loqui, domi diceret.
Ex conspectu heri sui se abdere. Plaut. Se cacher, & eviter la presence de son maistre.
Abdere se literis, & in literas. Cic. S’addonner du tout à l’estude. Se retirer du tout en quelque lieu secret pour estudier & eviter les empeschements d’estude.
¶ Abdere aliquem in insulam aliquam. Tacit. Envoyer en exil.
¶ Abdere stultitiam. Plaut.
¶ Abdor, Passiuum. Plin. Abduntur tricenis diebus.
Abditus, pen. corr. Participium. Caché, Tapi, Bloti, Mussé.
Abditum penitus æs, aurum, & argentum. Cic.
Iacentin tenebris ab isto retrusa atque abdita. Cic.
Res occultas & penitus abditas. Cic.
Abditi & penetrales foci. Cic.
Abditus æthertenebris. Seneca.
Ambages abdita, Id est obscura. Tacit.
Consilis abdita, Hoc est arcana. Valer. Flac.
Abdita loca, & ab arbitris remota. Cic.
Abditum & opertum. Senec.
Abditas causas morborum vocat Celsus in Præfat. lib. i. quibus opponuntur euidentes. Abditua fata. Tibul.
Abditos sensus gerere, Id est occultos. Senec.
Abdita voluntas ac retrusa. Cic.
Abditum, abdisi, pe. cor. Subst. Plin. Lieu caché & secret.
Abditè, Aduerbium. Cic. En cachette, En secret, Secrettement, En tapinois, Celeement.
Abdomen, pen. longa, abdominis, penul. cor. n. g. Iuuenalis. Toute celle grande partie de l’homme ou est situé le nombril, contenant tous les intestins.
Abdomen insaturabile. Cic. Goulu, qui n’est jamais saoul. Ventre insatiable. Gourmandise.
Abdomini natus, Id est, ventri & gulæ. Cic. Né pour gourmander. Né à gourmandise.
Abdominia voluptates. Cic.
Abduco, abducis, pen. longa, abduxi, abductum, abducere, Emmener avec soy aucun par amour ou par force.
Sine vi. Terent. Tum me conuiuam solum abducebat sibi. Il me menoit disner avec soy.
Pervim. Cic. Familiam abduxit, pecus abegit.
Abducere vi, vel per vim. Cic.
Abducere in aliquem locum. Terent. Cic.
Abductum in secretum Masinissam sic alloquitur. Liu. Retiré à part.
Abducere rus. Plaut. Emmener aux champs.
Abducere in diuersum a nido. Plin. Emmener à l'opposite de son nid, Attirer & destourner arriere de son nid. Divertir, Desvoyer.
Abducere in seruitutem. Cæs. Emmener en servage.
¶ Abduci etiam pecora dicuntur. Ouid.
¶ Vos abducam a testibus. Cic. Ie vous retireray, ou destourneray de vous arrester aux tesmoings.
Abducere à meretricio quæstu. Cic.
Aciem mentis a consuetudine oculorum. Cic. Retirer & destourner l'esprit de ce que les yeuls ont accoustumé.
Animum a cogitationibus. Cic. Retirer & divertir, ou desvoyer & destourner l'esprit de ses pensemens.
Animum à sollicitudine. Cic.
Discipulum a præceptore. Cic. Oster à vn maistre son disciple, Faire que le disciple ne tienne plus le parti
du maistre, Destourner le disciple de plus suyvir la doctrine de son maistre.
Ab angoribus & molestiis abducere se. Cic. Se deffaire & retirer, ou reculer arriere des fascheries & ennuis.
Abducere equitatū ab aliquo ad se. Cic. Suborner ou soubtraire la gendarmerie du service de quelque capitaine, & l'attirer à soy. La faire revolter, & abandonner son capitaine, pour venir à son service.
Seruum ab aliquo. Cic. Retirer à soy. Vxorem à viro. Cic.
Abduci ab institutis suis pecunia. Cic.
Abducere aliquem ad nequitiam. Terent. Desbaucher aucun, Le gaster & tourner à mal.
Abducere à re aliqua hominem, & ad aliā traducere. Cic.
Abducere aliquem a Republica. Metellus Ciceroni. Distraire de la chose publicque.
Abduco me ab omni Reip. cura, dedóque literis. Cic.
¶ Abducere ex acie. Cic. Retirer de la presse du combat.
¶ Abducere quempiam a fide. Cic. Luy faire faulser sa foy, Le destourner de faire ce qu'il a promis.
Abducere caput ab ictu. Virg. Destourner.
Abducere gradum. Silius. Se reculer, Se tirer arriere, Se desmarcher.
Abducere somnum. Ouid. Garder de dormir.
Abducto intus visu. Plin. La veue retiree en dedens.
¶ Nec abducar vt rear, aut in, &c. Cic. On ne me scauroit mener à ce poinct. On ne me fera point croire que, &c.
¶ Clauem abduxi. Plaut. I’ay retiré la clef, I’ay osté la clef.
Auferre & abducere. Cic.
¶ Abduce pro Abduc dixit Terentius.
Abductus, Participium, siue nomen ex participio.
Montes abducti, Id est semoti. Valer.
Flumina ponto abducta. Val.
Abedo, ábedis, pen. corr. vel abes, abédi, penul. prod. abédere, Idem quod Exedo, absumo. Corn. Tacit.
Abellina, abellinæ, pen. prod. ab Abella Campaniæ Italicæ oppido, priscis dicebatur, quam nunc auellanam dicimus. Plin. Avelaine, Noisette franche, ou Noisille.
Abemo, ábemis, pen. corr. abemi, pen. prod. abemptum, abemere, Verbum obsoletum. Plaut. Oster.
Abeo, abis, abiui, pe. prod. & per syncopam, abii, abitum, pen. corr. abire, Discedere. S'en aller, S'en partir.
Prætor de sella surrexit, atque abiit. Cic. Le juge s'est levé de son siege, & s'en est allé.
Abire à vel ab, aut de loco. Plaut. Non abire possum ab his regionibus.
De loco nunc quidem ablit pestilentia. Cic.
Abire hinc, illinc, istinc, inde. Terent. Non tu hinc abis ? T'en vas tu point d'ici ?
Quum inde abeo. Terent. Quand ie m'en vay de là.
Sine me hinc abire. Plaut. Laisse moy sortir ou aller d'ici.
Abire vrbe, pro Ab vrbe. Plaut.
Abiit domo ad legiones. Plaut.
Abire ab aliquo. Plaut. Se departir d'aucun, & le laisser là.
Abeo ab illis, Plaut. Ie m'en vay arriere d'euls.
Abire ab, vel ex oculis, e conspectu, &c. Plaut. Liu. S'oster de devant les yeuls d'aucun.
Vide ne res abeat a nobis. Cic. Garde que la chose ne nous eschappe. B.
Abire ab aliquo, pro Exire ab eius ædibus. Terent. Sortir de chez aucun.
¶ Abire aliquò, ferè pro Ire ponitur.
Iube hanc abire ad te. Plaut. Commande que ceste ci aille chez toy, ou en ta maison.
Abiit ad deos. Cic. Il est allé en paradis, ou au ciel, Il est sanctifié.
In angulum aliquo abire. Terent. En quelque coing.
In exilium abierunt. Liu. Se sont euls mesmes bannis, Sont allez voluntairement en exil. Abeo intro. Terent. J'entre dedens.
Ne abeas longius. Terent. Ne t'esloigne point.
Illo abeunte peregre. Plin. S'en allant en pais loingtain. On dict communement, S'en allant dehors.
Abire impunè, Vide impvne.
Abi illis obuiam. Terent. va au devant d'elles.
Quasi vero mihi difficile sit quanuis multos nominatim proferre, (ne longius abeam) vel tribuleis, vel vicinos meos, &c. Cic. Sans aller plus loing.
Longe res abibit. Vlpian. La chose sera de longue expedition. B.
Non longe abieris. Cic. Il ne te fault point aller loing pour trouver exemple.
Ne in infinitum abeamus. Plin. Pour mettre fin à nostre propos.
Paphum sublimis abit. Virg. pro in Paphum.
Exulatum abiit salus. Plaut. Ie suis perdu.
Abi deambulatum. Terent. Va te pourmener.
Exulatum abierunt. Liu. Sont allez en exil.
Abire pessum. Plaut. S'enfoncer, Aller en bas.
¶ Iam fides abiit. Liu. Il n'est point à croire, Il n'est point vray semblable.
Animus abiit in varios cursus. Ouid. A faict de grāds discours.
Ferrum in corpus. Stat. Est entré.
Hasta viri trans pectus abiit. Sta. A traversé la poitrine, A persé tout oultre.
Quorum vetustate memoria abiit. Liu. Desquels il n'est plus de memoire à cause du long temps.
Modus abiit. Ouid. Il n'y a plus de moyen, Il n'y a plus d'ordre. On dit communement, Il n'y a plus de rythme ne de raison.
Nausea iam plane abiit. Cic. Est cessee.
In commissura abibunt pedes tres. Cato. Trois pieds si en iront, Il s'en fauldra trois pieds, Trois pieds se perdront.
De loco nunc quidem abiit pestilentia. Cic. S'en est allee, Est cessee.
Vt reditus agrorum, sic etiam pretium retro abiit. Plin. Iunior. On n'en baille plus tant qu'on avoit accoustumé, Le pris est ravallé.
Sol abiit. Plaut. S'en va, Se baisse.
Spes victis telluris abit. Lucan. Se perd.
Illa mea, quæ solebas antea laudare, o hominem facilem, o hospitem non grauem, abierunt. Cic. Sont passez, Ne sont plus, S'en est faict.
Abiit illud tempus. Cic. Est passé.
Dum hæc dicit, abiit hora. Terent. L'heure s'est passee, Il a esté une heure à dire cela.
Hæc dum dubitas, menses abierunt decem. Terent. Se sont passez, ou escoulez.
¶ Abit tutela ad propinquos. Horat. Id est deuoluitur.
¶ Abit oppidum in villas. Plin. Id est, ex oppido facta sunt villæ.
Præceps Fabius in vulnus abiit. Liu. Il cheut sur le costé où il estoit navré.
Abi tu sane superior. Plaut. Assiez toy plus hault.
Quo diuersus abis ? Virg. Où tournes tu ? Où vas tu ?
Abeo a sensibus. Cic. Ie me deporte de plus parler des sens.
Abitum est a priore emptione. Paulus iuris. On ne teint point le marché faict, Le premier marché fut rompu, Ils se departirent du premier achet.
Abire ab iure. Cic. Contrevenir au droict.
E medio abiit. Terent. Il ne se trouve plus, Il n'est plus entre les gens, Il est mort. \ Sic abiit e vita. Cic. Il mourut.
¶ Abire ad vulgi opinionem. Cic. Suyvre l'opiniō du vulgaire.
¶ Abire magistratu, Consulatu, &c. pro Deponere magistratum, Consulatum, &c. Cic. Liu. Se devestir & demettre de son office, Laisser son office, Finer le tēps de son office, & prēdre congé. \ Abire incœpto. Liu. Delaisser son entreprinse.
¶ Salicis fructus ante maturiutem in araneā abiit. Plin.
Totum stagnum in salem abit. Plin. Se mue & convertist en sel, Devient sel.
¶ Præsens quod fuerat malum, in diem abiit. Terent. Ta punition n'est seulement que differee, Tu n'en pers que l'attente.
Abire in ora hominum. Liu. Faire parler les gens de soy, se faire mocquer du monde.
In quos enim sumptus abeunt fructus prædiorum ? Ci. En quels frais & quelle despense s'en va le revenu de mes fermes ?
¶ Abire in ventos, Id est, obliuioni dari. Ouid.
¶ Abire sub iugum. Liu. Passer soubs la fourche.
¶ Abeunt sursum radices. Cato. Vont contremont.
¶ Mirabar, hoc si sic abiret. Terent. Si ceste chose se passeroit ainsi, S'il en iroit ainsi.
¶ Quid ad istas ineptias abis ? Cic. Qu'as tu à faire de parler de ces folies ? Pourquoy vas tu cercher ces folies ?
¶ Abi præ, Sosia. Terent. Va devant.
Tu abi tacitus viam tuam. Plaut. Va t'en ton chemin sans dire mot.
Abire fuga. Virg. S'enfuir.
Abi, virum te iudico. Terent. Va, ie t'estime gentil compaignon.
Abi, nescis inescare homines. Terent. Va, tu n'es qu'ung lourdault, Tu ne scais, &c.
Abi, abi iam AEschine. Terent. Va t'en, va t'en meshuy, tu, &c.
Abite. Terent. Sus deuant, Hors d'ici, Partez d'ici, Sortez d'ici.
¶ Abibitur, pen. cor. Impersonale. Plaut. On sen ira.
Abiens, abeuntis, Participium. Terent. Qui part & sen va.
Abiens magistratu. Cic. Se demettant de son office, & prenāt congé.
Abeuntes anni. Stat. Qui s'en vont, & se coulent.
Abitio, abitionis, Verbale. Terent. La departie, Departement.
Abitus, huius abitus, pen. cor. m. g. Verbale, Departement.
Abitus, nō solùm est ipse discessus & abitio, sed etiam locus per quem abire possumus. Virg.
Abitus sepire. Tacit. Environner & clorre les lieux par lesquels on pouoit eschapper.
Abequito, abequitas, pen cor. abequitaui, abequitatum, abequitare, S'enfuir, ou s'en aller de quelque lieu à cheval.
Prætores pauidi abcquitarunt Syracusas. Liu.
Aberceo, aberces, abercui, abércitū, abercêre. Plaut. Idem significat quod Arceo, ex quo est compositum.
Aberro, aberras, aberrare. Plaut. S'esgarer, Se desvoyer, Se fourvoyer, Se tordre, ou destordre.
Aberrare, per metaphorā. Cic. Sed redeat vnde aberrauit oratio. Faisons que nostre propos revienne au poinct dont il s'estoit esgaré ou sorti, Retournons ou rentrons en nostre propos.
Aberrare a regula & præscriptione vitæ. Cic. Se desvoyer de la reigle & ordre de vie.
Aberrat ad alia oratio. Ci. Quand le propos s'esgare & extravague.
Animus aberrat à sentētia suspensis curis maloribus. Cic.
Aberrare a cōmuni vtilitate. Cic. S'esloigner du profict commun.
Non multum ab Herilli leuitate aberrabimus. Cic. Nous serons presque aussi legiers que Herillus.
Aberrare a miseria. Cic. Destourner & divertir sa fantasie & son esprit de penser à sa misere.
Aberrare proposito, vel a proposito. Ci. Sortir hors de propos. Aberrare coniectura, vel a coniectura. Cic. Ne deviner point au vray, Mal conjecturer, Errer en conjecture.
Aberrare verbo. Cic. Faillir en parlant, ou à parler, ou en parolle.
Aberrare nutu. Cic. Faillir à faire signe des yeulx, ou de la teste.
Aberrant inter se orationes. Liu. Sont differentes, N'accordent point ensemble.
Rogo, vt artificem quem elegeris, ne in melius quidem sinas aberrare. Plin. iunior. Ne permets point que l'ouvrier face rien autrement que le patron qu'on luy a baillé, encore qu'il sceust mieulx faire.
Aberratio, Verbale, Torse, Destorse, Fourvoyement.
Aberratio, per metaphoram. Cic. Aliam aberrationem a molestiis nullam habemus. Destournement, Divertissement.
Aberruncare, corruptū à quibusdam, pro Auerrūcare. Vide suo loco.
Absore, pen. corr. Infiniduas ex fore cōpositus, pro Abfuturum esse.
Nihil abfore credūt quin. Vir. Qu'il ne s'en fauldra rien que, &c.
Abfuturus, Vide absum.
Abgrego, abgregas, pen. corr. abgregâre. Festus. Separer du troupeau, Emmener hors du troupeau.
Abhinc, Aduerbiū temporis, de præterito dictum. Est autem vna pars orationis : iūgitúrque sæpius accusatiuo, rarius ablatiuo.
Horum pater abhinc duos & viginti annos mortuus est. Cic. Il y a vingt & deux ans que leur pere est mort, Leur pere est mort depuis vingt & deux ans en ca.
Abhinc annis amplius XXV. Cic. Il y a plus de vingt & cinq ans que, &c.
Abhorreo, abhorres, abhorrui, abhorrêre, ablatiuo inugitur cū præpositione à, vel ab, & significat Prorsus alienum esse.
Se ab his nuptiis abhorrere respondit. Cic. N'avoir cure de tel mariage, Avoir tel mariage en desdaing & horreur.
Abhorret a veritate. Sueto. Cela n'est point contraire à uerité, Il n'est point mal vray semblable, Cela n'est pas trop loing de uerité.
Ab ea sententia Pompeius valde abhorret. Cic. Pompee est fort adversaire, ou contraire, ou repugnāt à ceste opinion, Il la trouve fort mauvaise, Il ne s'i accorde point.
A nostris studiis non abhorrens. Cic.
Abhorret ab auribus vulgi. Cic. Il n'aggree point, ou n'est point aggreable aux oreilles du peuple, Le peuple n'oit point uoluntiers cela.
Illud abhorret a fide. Liuius. Cela n'est point croyable, Il n'est point à croire.
A ducenda autem vxore sic abhorret, vt, &c. Cic.
A pugnando abhorrentes. Cic.
A scribendo prorsus abhorret animus. Cic. Il me vient à contrecueur.
¶ Abhorrere, cum accusatiuo. Suet. Pumilios atque distortos abhorrebat. Il auoit en horreur & detestation, Il abhorrissoit, &c.
Parum abhorrens famem. Liu. Ne luy chaillant qu'on dist d'elle, Se souciant peu, ou faisant peu de compte du parler des gens.
Omnes abhorrebant. Cic. Tout le monde l'avoit en desdaing & le fuyoit.
Quorum auris, atque animus a nobis abhorret. Cic. Desquels l'oreille & le cueur nous est contraire.
Abhorret facinus ab illo. Cic. Il n'est point vraysemblable qu'il ait commis ung tel cas.
Non abhorret hæc oratio ab vtilitate auditorum. Cic. Ce propos ne convient point mal, &c.
Abhorret voluntas eius a me. Cic. Sa bonne uolunté est fort esloignee, ou alienee de moy, Ie ne suis point en sa grace.
Animo abhorrere ab aliqua re. Cic.
Studio & voluntate abhorrere ab aliqua re. Cic.
¶ Est à veritatt longè. tamen à consuetudine criminādi non multum res abhorrebat. Cic.
Abhorrentes lachrymæ. Liu. Larmes sans propos. Quand on pleure sans cause ou raison.
Abiectio, Abiectus, Abiecte, Vide abiicio.
Abiens, Vide abeo.
Abies, abietis, pen. cor. f. g. nomen arboris. Sapin.
Abies audax. Stat. Pource qu'on en fait des navires. \ Crispa. Cic. A cause des ueines qui sont comme ondes. \ Enodis. Ouid. Longa. Virg. \ Nigra, id est vmbrosa. Virg. Tacita. hoc est ventorū flatibus non cōmota. Val. Flac. Latè vmbrosa. Claud. \ Vncta. Virgil. Navire de sapin oincte de poix, ou poixee. Apta fretis. Claud.
Abiegnus, Adiect. denominatiuum a nomine Abies. De sapin.
Abietarius in libris sacris accipitur pro fabro lignario, seu materiario, quem vulgus Carpentarium vocat.
Abduco, abducis, pen. longa, abduxi, abductum, abducere, Emmener avec soy aucun par amour ou par force.
Sine vi. Terent. Tum me conuiuam solum abducebat sibi. Il me menoit disner avec soy.
Per vim. Cic. Familiam abduxit, pecus abegit.
Abducere vi, vel per vim. Cic.
Abductum in secretum Masinissam sic alloquitur. Liu. Retiré à part.
Abducere rus. Plaut. Emmener aux champs.
Abducere in diuersum a nido. Plin. Emmener à l'opposite de son nid, Attirer & destourner arriere de son nid. Divertir, Desvoyer.
Abducere in seruitutem. Cæs. Emmener en servage.
¶ Abduci etiam pecora dicuntur. Ouid.
¶ Vos abducam a testibus. Cic. Je vous retireray, ou destourneray de vous arrester aux tesmoings.
Abducere à me retricio quæstu. Cic.
Aciem mentis a consuetudine oculorum. Cic. Retirer & destourner l'esprit de ce que les yeuls ont accoustumé.
Animum a cogitationibus. Cic. Retirer & divertir, ou desvoyer & destourner l'esprit de ses pensemens.
Animum à solicitudine. Cic.
Discipulum a præceptore. Cic. Oster à un maistre son disciple, Faire que le disciple ne tienne plus le parti du maistre, Destourner le disciple de plus suyvir la doctrine de son maistre.
Ab angoribus & molestiis abducere se. Cic. Se deffaire & retirer, ou reculer arriere des fascheries & ennuis.
Abducere equitatum ab aliquo ad se. Cic. Suborner ou soubtraire la gendarmerie du service de quelque capitaine, & l'attirer à soy. La faire revolter, & abandonner son capitaine, pour venir à son service.
Seruum ab aliquo. Cic. Retirer à soy. Vxorem à viro. Cic.
Abduci ab institutis suis pecunia. Cic.
Abducere aliquem ad nequitiam. Terent. Desbaucher aucun, Le gaster & tourner à mal.
Abducere à re aliqua hominem, & ad allá traducere, Cic.
Abducere aliquem a Republica. Metellus Ciceroni. Distraire de la chose publicque.
Abduco me ab omni Reip. cura, dedòque literis. Cic.
¶ Abducere ex acie. Cic. Retirer de la presse du combat.
¶ Abducere quempiam a fide. Cic. Luy faire faulser sa foy, Le destourner de faire ce qu'il a promis.
Abducere caput ab ictu. Virg. Destourner.
Abducere gradum. Silius. Se reculer, Se tirer arriere, Se desmarcher.
Abducere somnum. Ouid. Garder de dormir.
Abducto intus visu. Plin. La veue retiree en dedens.
¶ Nec abducar vt rear, aut in, etc. Cic. On ne me scauroit mener à ce poinct. On ne me fera point croire que, etc.
¶ Clauem abduxi. Plaut. I'ay retiré la clef, I'ay osté la clef.
Auferre & abducere. Cic.
¶ Abduce pro Abduc dixit Terentius.
Abductus, Participium, siue nomen ex participio.
Montes abducti, Id est semoti. Valer.
Flumina ponto abducta. Val.
Abedo, abedis, pen. corr. vel abes, abédi, penul. prod. abédere, Idem quod Excedo, absumo. Corn. Tacit.
Abellina, abellinæ, pen. prod. ab Abella Campaniæ Italicæ oppido, priscis dicebatur, quam nunc auellanam dicimus. Plin. Avelaine, Noisette franche, ou Noisille.
Abemo, abemis, pen. corr. abemi, pen. prod. abemptum, abemere, Verbum obsoletum. Plaut. Oster.
Abeo, abis, abiui, pe. prod. & per syncopam, abii, abitum, pen. corr. abire, Discedere. S'en aller, S'en partir.
Prætor de sella surrexit, atque abiit. Cic. Le juge s'est levé de son siege, & s'en est allé.
Abire à vel ab, aut de loco. Plaut, Non abire possum ab his regionibus.
De loco nunc quidem abiit pestilentia. Cic.
Abire hinc, illinc, istinc, inde. Terent. Non tu hinc abis ? T'en vas tu point d'ici ?
Quum inde abeo. Terent. Quand je m'en vay de là.
Sine me hinc abire. Plaut. Laisse moy sortir ou aller d'ici.
Abire vrbe, pro Ab vrbé. Plaut.
Abiit domo ad legiones. Plaut.
Abire ab aliquo. Plaut. Se departir d'aucun, & le laisser là.
Abeo ab illis, Plaut. Je m'en vay arriere d'euls.
Abire ab, vel ex oculis, e conspectu, etc. Plaut. Liu. S'oster de devant les yeuls d'aucun.
Vide ne res abeat a nobis. Cic. Garde que la chose ne nous eschappe. B.
Abire ab aliquo, pro Exire ab eius ædibus. Terent. Sortir de chez aucun.
¶ Abire aliquo,ferè protre ponitur.
Iube hanc abire ad te. Plaut. Commande que ceste ci aille chez toy, ou en ta maison.
Abiit ad deos. Cic. Il est allé en paradis, ou au ciel, Il est sanctifié.
In angulum aliquo abire. Terent. En quelque coing.
In exilium abierunt. Liu. Se sont euls mesmes bannis, Sont allez voluntairement en exil. \ Abeo intro. Terent. I'entre dedens.
Ne abeas longius. Terent. Ne t'esloigne point.
Illo abeunte peregre. Plin. S'en allant en pais loingtain. On dict communement, S'en allant dehors.
Abire impunè, Vide impvne.
Abi illis obuiam. Terent. Va au devant d'elles.
Quasi vero mihi difficile sit quanuis multos nominatim proferre, (ne longius abeam) vel tribuleis, vel vicinos meos, etc. Cic. Sans aller plus loing.
Longe res abibit. Vlpian. La chose sera de longue expedition. B.
Non longe abieris. Cic. Il ne te fault point aller loing pour trouver exemple.
Ne in infinitū abeamus. Plin. Pour mettre fin à nostre propos.
Paphum sublimis abit. Virg. pro in Paphum.
Exulatum abiit salus. Plaut. Je suis perdu. Abi deambulatum. Terent. Va te pourmener. Exulatum abierunt. Liu. Sont allez en exil.
Abire pessum. Plaut. S'enfoncer, Aller en bas. ¶ Iam fides abiit. Liu. Il n'est point à croire, Il n'est point vray semblable.
Animus abiit in varios cursus. Ouid. A faict de grands discours.
Ferrum in corpus. Stat. Est entré.
Hasta viri trans pectus abiit. Sta. A traversé la poitrine, A persé tout oultre.
Quorum vetustate memoria abiit. Liu. Desquels il n'est plus de memoire à cause du long temps.
Modus abiit. Ouid. Il n'y a plus de moyen, Il n'y a plus d'ordre. On dit communement, Il n'y a plus de rythme ne de raison.
Nausea iam plane abiit. Cic. Est cessee.
In commissura abibunt pedes tres. Cato. Trois pieds si en iront, Il s'en fauldra trois pieds, Trois pieds se perdront.
De loco nunc quidem abiit pestilentia. Cic. S'en est allee, Est cessee.
Vt reditus agrorum, sic etiam pretium retro abiit. Plin. Iunior. On n'en baille plus tant qu'on avoit accoustumé, Le pris est ravallé.
Sol abiit. Plaut. S'en va, Se baisse.
Spes victis telluris abit. Lucan. Se perd.
Illa mea, quæ solebas antea laudare, o hominem facilem, o hospitem non grauem, abierunt. Cic. Sont passez, Ne sont plus, S'en est faict.
Abiit illud tempus. Cic. Est passé.
Dum hæc dicit, abiit hora. Terent. L'heure s'est passee, Il a esté une heure à dire cela. Hæc dum dubitas, menses abierunt decem. Terent. Se sont passez, ou escoulez.
¶ Abit tutela ad propinquos. Horat. Id est deuoluitur.
¶ Abiit oppidum in villas, Plin. Id est, ex oppido factæ sunt villæ.
Præceps Fabius in vulnus abiit. Liu. Il cheut sur le costé où il estoit navré.
Abi tu sane superior. Plaut. Assiez toy plus hault.
Quo diuersus abis ? Virg. Où tournes tu ? Où vas tu ?
Abeo a sensibus. Cic. Ie me deporte de plus parler des sens.
Abitum est a priore emptione. Paulus iuris. On ne teint point le marché faict, Le premier marché fut rompu, Ils se departirent du premier achet.
Abire ab iure. Cic. Contrevenir au droict.
E medio abiit. Terent. Il ne se trouve plus, Il n’est plus entre les gens, Il est mort. \ Sic abiit e vita. Cic. Il mourut.
¶ Abire ad vulgi opinionem. Cic. Suyvre l’opinion du vulgaire.
¶ Abire magistratu, Consulatu, etc. pro Deponere magistratum, Consulatum, etc. Cic. Liu. Se devestir & demettre de son office, Laisser son office, Finer le temps de son office, & prendre congé. \ Abire incœpto. Liu. Delaisser son entreprinse.
¶ Salicis fructus ante maturitatem in arancteā abit. Plin.
Totum stagnum in salem abit. Plin. Se mue & convertist en sel, Devient sel.
¶ Præsens quod fuerat malum, in diem abiit. Terent. Ta punition n’est seulement que differee, Tu n’en pers que l’attente.
Abire in ora hominum. Liu. Faire parler les gens de soy, se faire mocquer du monde.
In quos enim sumptus abeunt fructus prædiorum ? Ci. En quels frais & quelle despense s’en va le revenu de mes fermes ?
¶ Abire in ventos, Id est, obliuioni dari. Ouid.
¶ Abire sub iugum. Liu. Passer soubs la fourche.
¶ Abeunt sursum radices. Cato. Vont contremont.
¶ Mirabar, hoc si sic abiret. Terent. Si ceste chose se passeroit ainsi, S’il en iroit ainsi.
¶ Quid ad istas ineptias abis ? Cic. Qu’as tu à faire de parler de ces folies ? Pourquoy vas tu cercher ces folies ?
¶ Abi præ, Sosia. Terent. Va devant.
Tu abi tacitus viam tuam. Plaut. Va t’en ton chemin sans dire mot.
Abire fuga. Virg. S’enfuir.
Abi, virum te iudico. Terent. Va, je t’estime gentil compaignon.
Abi, nescis inescare homines. Terent. Va, tu n’es qu’ung lourdault, Tu ne scais, &c.
Abi, abi iam Æschine. Terent. Va t’en, va t’en meshuy, tu, &c.
Abite. Terent. Sus devant, Hors d’ici, Partez d’ici, Sortez d’ici.
¶ Abibitur, pen. cor. Impersonale. Plaut. On s’en ira.
Abiens, abeuntis, Participium. Terent. Qui part & s'en va.
Abiens magistratu. Cic. Se demettant de son office, & prenant congé.
Abeuntes anni. Stat. Qui s'en vont, & se coulent.
Abitio, abitiônis, Verbale. Terent. La departie, Departement.
Abitus, huius abitus, pen. cor. m. g. Verbale, Departement.
Abitus, nō solùm est ipse discessus & abitio, sed etiam locus per quem abire possumus. Virg.
Abitus sepire. Tacit. Environner & clorre les lieux par lesquels on povoit eschapper.
Abequito, abequitas, pen cor. abequitaui, abequitatum, abequitare, S'enfuir, ou s'en aller de quelque lieu à cheval.
Prætores pauidi abequitarunt Syracusas. Liu.
Aberceo, aberces, abercui, abércitū, abercêre. Plaut. Idem. significat quod Arceo, exquo est compositum.
Aberro, aberras, aberrare. Plaut. S'esgarer, Se desvoyer, Se fourvoyer, Se tordre, ou destordre.
Aberrare, per metaphoram. Cic. Sed redeat vnde aberrauit oratio. Faisons que nostre propos revienne au poinct dont il s'estoit esgaré ou sorti, Retournons ou rentrons en nostre propos.
Aberrare a regula & præscriptione vitæ. Cic. Se desvoyer de la reigle & ordre de vie.
Aberrat ad alia oratio. Ci. Quand le propos s'esgare & extravague.
Animus aberrat à sentētia suspendis curis maioribus. Cic.
Aberrare a communi vtilitate. Cic. S'esloigner du profict commun.
Non multum ab Herilli leuitate aberrabimus. Cic. Nous serons presque aussi legiers que Herillus.
Aberrare a miseria. Cic. Destourner & divertir sa fantasie & son esprit de penser à sa misere.
Aberrare proposito, vel a proposito. Ci. Sortir hors de propos.
Aberrare coniectura, vel a coniectura. Cic. Ne deviner point au vray, Mal conjecturer, Errer en conjecture.
Aberrare verbo. Cic. Faillir en parlant, ou à parler, ou en parolle.
Aberrare nutu. Cic. Faillir à faire signe des yeulx, ou de la teste.
Aberrant inter se orationes. Liu. Sont differentes, N'accordent point ensemble.
Rogo, vt artificem quem elegeris, ne in melius quidem sinas aberrare. Plin. iunior. Ne permets point que l'ouvrier face rien autrement que le patron qu'on luy a baillé, encore qu'il sceust mieulx faire.
Aberratio, Verbale, Torse, Destorse, Fourvoyement.
Aberratio, per metaphoram. Cic. Aliam aberrationem a molestiis nullam habemus. Destournement, Divertissement.
Aberruncare, corruptū à quibusdam, pro Auerrūcare. Vide suo loco.
Abfore, pen. corr. Infinitiuus ex fore cōposius pro Abfuturum esse.
Nihil abfore credunt quin. Vir. Qu'il ne s'en fauldra rien que, etc.
Abfuturus, Vide absvm.
Abgrego, abgregas, pen. corr. abgregare. Festus. Separer du troupeau, Emmener hors du troupeau.
Abhinc, Aduerbiū temporis, de prætcrito dictum. Est autem vna pars orationis : iūgiturque sæpius accusatiuo, rarius ablatiuo.
Horum pater abhinc duos & viginti annos mortuus est. Cic. Il y a vingt & deux ans que leur pere est mort, Leur pere est mort depuis vingt & deux ans en ca.
Abhinc annis amplius XXV. Cic. Il y a plus de vingt & cinq ans que, etc.
Abhorreo, abhorres, abhorroi, abhorrere, ablatiuo : inugitur eū præpositione à, vel ab, & significat Prorsus alienum esse.
Se ab his nuptiis abhorrere respondit. Cic. N'avoir cure de tel mariage, Avoir tel mariage en desdaing & horreur.
Abhorret a veritate. Sueto. Cela n'est point contraire à verité, Il n'est point mal vray semblable, Cela n'est pas trop loing de verité.
Ab ea sententia Pompeius valde abhorret. Cic. Pompee est fort adversaire, ou contraire, ou repugnant à ceste opinion, Il la trouve fort mauvaise, Il ne s'i accorde point.
A nostris studiis non abhorrens. Cic.
Abhorret ab auribus vulgi. Cic. Il n'aggree point, ou n'est point aggreable aux oreilles du peuple, Le peuple n'oit point voluntiers cela.
Illud abhorret a fide. Liuius. Cela n'est point croyable, Il n'est point à croire.
A ducenda autem vxore sic abhorret, vt, &c. Cic.
A pugnando abhorrentes. Cic.
A scribendo prorsus abhorret animus. Cic. Il me vient à contrecueur.
Alii talibus vitiis abhorreant, pro A vitiis. Cic.
¶ Abhorrere, cum accusatiuo. Suet. Pumilios atque distortos abhorrebat. Il avoit en horreur & detestation, Il abhorrissoit, etc.
Parum abhorrens famem. Liu. Ne luy chaillant qu'on dist d'elle, Se souciant peu, ou faisant peu de compte du parler des gens.
Omnes abhorrebant. Cic. Tout le monde l'avoit en desdaing & le fuyoit.
Quorum auris, atque animus a nobis abhorret. Cic. Desquels l'oreille & le cueur nous est contraire.
Abhorret facinus ab illo. Cic. Il n'est point vraysemblable qu'il ait commis ung tel cas.
Non abhorret hæc oratio ab vtilitate auditorum. Cic. Ce propos ne convient point mal, etc.
Abhorret voluntas eius a me. Cic. Sa bonne volunté est fort esloignee, ou alienee de moy, Je ne suis point en sa grace.
Animo abhorrere ab aliqua re. Cic.
Studio & voluntate abhorrere ab aliqua re. Cic.
¶ Est veritate longè, tamen à consuetudine criminādi non multum res abhorrebat. Cic.
Abhorrentes lachrymæ. Liu. Larmes sans propos. Quand on pleure sans cause ou raison.
Abiectio, Abiectus, Abiecte, Vide Abiicio.
Abiens, Vide abeo.
Abies, abietis, pen. cor. f. g. nomen arboris. Sapin.
Abies audax. Stat. Pource qu'on en fait des navires. \ Crispa. Cic. A cause des veines qui sont comme ondes. \ Enodis. Ouid. Longa. Virg. \ Nigra, id est vmbrosa. Virg. \ Tacita, hoc est ventorū flatibus non cōmota. Val. flac. \ Latè vmbrosa. Claud. \ Vncta. Virgil. Navire de sapin oincte de poix, ou poixee.
Abiegnus, Adiect. denominatiuum a nomine Abies. De sapin.
Abietarius in libris sacris accipitur pro fabro lignario, seu materiario, quem vulgus Carpentarium vocat. Abiga, abigæ, pen. cor. f. g. ab abigendo partu sic vocata, alio nomine Chamæpetys, ea est herba, quam vulgus herbariorum Ivam appellat cognomento muscatam. Ruellius. Aiugam alii vocant: sed inepte. Plin.
Abigo, ábigis, pen. cor. abegi, pen. prod. abactum, abigere. Chasser arriere.
Puer abige muscas. Cic. \ Pestem abigr à me. Cic.
Non viua vesperi, nisi illam a me scelestam abigam. Plaut. Je puisse mourir devant qu'il soit nuict, si je ne chasse ceste meschante arriere de moy.
Abigere delarores. Plinius iunior.
Abigunt nubes venti. Plin.
¶ A cibo abigere. Plaut. Engarder de manger.
¶ Abigere aliquo, pro Ablegare. Plaut. Abegit vir meus olim ipse ad mercatum Rhodum, filium. Il a chassé son filz à Rhodes en marchandise.
Abigam hunc rus. Terent.
¶ Abigere, pro Arcere. Plaut. Abigam iam ego illum aduenientem ab ædibus. Je le garderay d'approcher de la maison.
¶ Pecora abigere. Faire mestier de desrober & emmener le bestiail.
Abigere pecus, sine vi, aut furto dicimus. Varr. Mener paistre aux champs.
¶ Abigere translatum ad res incorporeas: vt Abigere fastidium, lassitudinem. Plin. Plaut. Chasser, oster.
Abigere partum, vel fœtum. Cic. Plin. Colu. Faire avorter.
Inula abigit venenatorum morsus. Plin. Elle guarit, etc. Elle remedie à la morsure, etc.
Abigendus, Participium. Ouid.
Abactus, Participium: vt Abacti greges. Cic. Emmenez par force, ou par larrecin.
Abactus furto. Plin. Emmené par larrecin.
Abacta nox, figurate, pro Exacta. Virg. Passee.
Abacti magistratu. Festus. Privez de leur office.
Abactum flamen. Stat. Le soufflement des vents chassé.
Abacti oculi. Stat.
Abacta pauperies epulis regum. Horat. Chassee & bannie.
Abactus, huius abactus, Verb. Plin. iunior. De chassement violent.
Abactor, abactoris, m. g. Verbale. Apul. Larron ordinaire de bestiail, & qui desrobe nombre au coup, mesmement de petit bestiail, ou ung cheval, ou ung beuf.
Abigeus, abigei, pen. cor. m. g. Vlp. Larron ordinaire de bestiail.
Abigeatus, huius abigeatus, pen. prod. Denominatiuum a nomine Abigeus. Marcell. Larrecin ordinaire de bestiail.
Abiicio, abiicis, pen. cor. abieci, pen. prod. abiectum, abiicere. Jecter par desdaing, ou par despit, ou autrement.
Abiici eos in mare iussit. Valer.
Abiicere arma defatigatione. Cic. Jecter & quitter les armes.
Abiecit se in herbam. Cic. Il s'est jecté sur l'herbe, comme par desespoir, ou ennuy & fascherie.
Abiiciunt se humi, refrigerationem quærentes. Plin. Ils se jectent sur la terre.
¶ Abiicere se, pro Parui æstimare. Cic. Ne faire, ou tenir compte de soy, Se priser peu.
Abiicere se alteri ad pedes. Cic. Se jecter à ses pieds pour luy faire quelque requeste.
Sead Cæsaris pedes abiecit. Cic.
Ego me plurimis pro te supplicem abieci. Cic. Je me suis tant. humilié & abbaissé que de prier & supplier plusieurs pour toy.
¶ Abiicere aliquem, pro Negligere, & non ei fauere. Cic. N'en tenir compte, & le laisser pour tel qu'il est.
Abiecit natura animantes ad pastum. Cic. Nature a ravallé, ou abbaissé la teste des bestes pour la pasture.
¶ Abiicere, translatum ad res animi: vt Abiicere ædificationem. Cic. Laisser le bastiment, Ne plus bastir.
Omnem se amorem abiecisse illinc. Cice. Qu'il avoit osté tout son amour de là.
Abiicere animum. Cic. Se descourager.
Authoritatem Senatus. Cic. Mespriser l'authorité du Senat.
Suas cogitationes abiecerunt in rem tam humilem, tamque contemptam. Cic. Se sont abbaissez à penser choses tant viles.
Ædificandi consilium abiecerat. Cic. Il avoit laissé son entreprinse de bastir.
Curam Reipublicæ abiicere. Cic. Laisser le soing ou souci de la chose publicque, Ne s'en plus soucier.
Famam ingenii abiicere. Ci. Perdre le bruit d'avoir bon esprit, ou d'estre ingenieux.
Gloriam abiicere & deponere. Cic. Quitter toute gloire, Ne s'en point soucier, N'en faire aucune estime.
Intercessorem abiicere. Cic. Repoulser celuy qui empesche.
Memoriam doloris abiicere. Cic.
Obedientiam abiicere. Cic. Ne point obeir.
Onus susceptum abiicere. Cic.
Socordiam abiicere. Plaut.
Superbiam abiicere. Plaut.
Spem omnium rerum abiicere. Cic. Perdre l'esperance de toutes choses.
Spem abiicere de aliquo. Brutus Ciceroni. Perdre l'esperance qu'on avoit d'aucun, N'en avoir plus d'espoir.
Timorem abiicere. Cic. Laisser crainte.
Voluntatem discendi abiicere. Ci. Ne vouloir plus apprendre.
¶ Abiicere aliquid ostentui, Hoc est, ad ostentum. Tacit.
Abiectio, abiectionis, Verbale, f. gen. vt Animi abiectio. Ci. Defaillance ou faulte de courage, Lascheté de cueur, Dejectement.
Abiectio & Adiectio opponuntur. Cic. Ostement, Reject, ou Rejectement.
Abiectus, Particip. Abiecta toga. Cic. Jectee à bas, Jectee arriere.
Abiecta cunctatione. Cic. Incontinent & sans delay, Toute demeure mise arriere.
Abiectus in herbis, Id est prostratus. Ouid.
Ira abiecta. Seneca. Appaisee.
Abiectis nugis. Horat. A bon escient, Sans mocquer.
Abiectus, abiectior, abiectissimus, Nomen ex participio: vt Abiectus homo. Cic. De qui on ne fait ou tient compte, Abject, Dejecté, Debouté.
Nihil abiectum, nihil humile cogitant. Cic. Choses viles & basses.
Contemptus & abiectus homo. Cic.
Contempta & abiecta pecuniæ causa. Cic.
Desertus atque abiectus homo. Cic.
Humilis & abiecta oratio, cui contraria est Alta & exaggerata. Cic.
Abiecti & neglecti inter nos sumus. Cic. Nous ne tenons compte l'un de l'autre. \ Abiectus & semiuiuus. Cic.
Summissus & abiectus homo, cui opponitur Se efferens. Cic.
Abiectus fortuna. Cic. \ Abiectum excitare. Cic.
Abiectus metu. Cic. Esperdu, Presque desesperé.
Abiecto animo homo. Cic. Descouragé, Annonchali.
Abiectior animus. Cic. Lasche courage, Cueur failli.
Abiectior animi, dictum Græca figura, pro eo quod est Animo abiectiore. Liu. \ Gemitus abiectus. Cic. \ Senarii abiecti. Cic. \ Verba abiecta. Cic.
Abiecte, Aduerbiū qualitatis. Ne quid abiectè faciamus. Cic. Ne faisons chose qui sente son cueur lasche ou failli.
Ab incunabulis, Ab incunte ætate, Ab infantia, Vide A.
Abintegro, Aduerbium iterandi, pro Denuo, authore Seruio. Virg. Cic. De nouveau, De rechef.
Ab intestato, aduerbialiter dictum, pro eo quod est Sine testamento. Afran. Quicunque ab intestato successerit. Quiconque sera heritier par intestat, comme le plus prochain lignagier.
Abitio, Abitus, Vide abeo.
Abiudico, abiudicas, pen. cor. abiudicare. Cic. Abiudicare agrum ab aliquo. Oster à aucun quelque terre par sentence du juge, L'en priver par justice, ou, Declarer par sentence que la terre n'est point à luy.
Abiudicare ab ordine Senatorio rationem veritatis. Cic. Ne reputer plus les gens du Senat bien & sagement juger selon le droict & raison.
Abiudicare & reiicere. Cic. Rejecter.
Abiudicare sibi libertatem. Cic. Condamner soymesme à estre serf, & avoir perdu sa liberté.
Abiudicabo me a vita. Plaut. Je me feray mourir. Abiugo, abiugas, pen. corr. abiugare : vt Abiugare bouem. Desaccoupler, Descoupler.
Abiungo, abiungis, abiunxi, abiunctum, abiungere. Virg. Descoupler, Desjoindre, Separer.
Quod se ab hoc refractariolo iudiciali dicendi genere abiunxerit. Cic. Qu’il s’est retiré de, &c.
Abiuro, abiuras, pen. prod. abiurare, Renier avec serment.
Abiurauit creditum. Sall. Elle a faict serment qu’elle ne debvoit rien.
Abiurare, pro Simpliciter negare & inficiari. Cic. Nier.
Abiurasso, antiquum verbum, pro Abiuro. Plaut.
Abiuratus, pen. prod. Participium a passiuo abiuratur : vt Pecunia abiurata. Deniee par serment.
Rapinæ abiuratæ. Virg.
Abiuratio, Reniement de chose deue.
Ablacto, ablactas, ablactare, in sacris Bibliis frequenter inuenias. Sevrer.
Ablaqueo, ablaqueas, ablaqueare. Columel. Cato, Deschausser ung arbre ou ung sep de vigne.
Vitis ablaqueata. Plin.
Ablaqueatio, ablaqueationis. Colu. Deschaussement d’arbres.
Ablatus, Vide avfero, aufers.
Ablego, ablegas, pen. prod. ablegare, Se deffaire & despescher de quelqu’un, & l’envoyer.
Foras ablegare aliquem. Plaut.
Hinc ablegandus mihi est aliquo. Terent.
Pueros venatum ablegauit. Liu.
Remouere & ablegare aliquem. Cic.
Ablegare vltra famam. Vide vltra.
Dimisso atque ablegato consilio. Cic.
Pecus a prato ablegandum. Varro. Colu. Il les fault envoyer arriere, ou loing du pré.
Hoc a fratris aduentu me ablegat. Cic. Cela me destourne de me trouver à la venue de mon frere.
Ablegatio, ablegationis. Liu. Cic. Congé, ou envoy par maniere de despesche.
Ablectæ ædes, Id est nitidæ & elegantes, quæ emptores facilè inultent. Plaut.
Ablepsia, ablepsiæ, Animi cæcitas, incōsyderantia. Sueto.
Abligurio, abliguris, tertia producta, abliguriui, abligurîtum, abligurîre, Despendre prodigalement par friandise.
Abligurierat bona paterna. Terent.
Abloco, ablocas, pen. cor. ablocâre. Bailler à louage.
Domum ablocare. Sueton.
Abludo, abludis, pen. prod. ablusi, ablusum, abludere. Horatius, Hæc a te non multum abludi imago. Ne te resemble point mal. Ne resemble pas mal à tes conditions.
Abluo, abluis, ablui, ablûtum, pen. pro. abluere. Plin. Laver & nettoyer. \ Vlyssi pedes abluens. Cic.
Abluere, pro Madefacere, aut rigare. Columel. Terra pluuiis non abluitur. N’est point abbrevee de pluyes, mouillee, ou arrousee.
¶ Abluere, translatum ad animum : vt Maculam veteris industriæ laudabili otio abluerat. Plin. iunior. Avoit effacé le blasme. \ Periurium abluere. Ouid.
Terra abluit sibi vmbras. Lucret. Elle s’oste les tenebres & s’en nettoye. \ Sitim abluere. Lucret. Oster la soif.
Ablutus, Particip. pen. prod. Varro. Lavé, Nettoyé d’eaue.
Ablutio, ablutiônis, Ipse abluendiactus. Macrob.
Abmatertera, pen. cor. Ex. 3. Institutionum. La seur de la mere grand de nostre pere ou mere grand.
Abmitto, abmittis, abmisi, pen. prod. abmissum, abmittere. Plaut. Envoyer.
Abnato, abnatas, pen. corr. abnataui, abnatatum, abnatare. Stat. S’en aller à nage, S’en aller de quelque lieu en nageant.
Abneco, abnecas, pen. corr. abnecui & abnecaui, abnecatum, abnecare. Plaut. Tuer.
Abnego, abnegas, pen. cor. abnegare, Refuser, Denier.
Iupiter abnegat imbrem. Colu. Ne veult point dōner de pluye.
Depositum abnegare. Plin. iunior. Renier qu’ō nous ait baillé quelque chose en garde, Renier ung depost.
Abnegat excisa vitam producere Troia. Virgil. Il se delibere ne vouloir plus vivre, Il refuse à vivre.
Comitem abnegare. Horat. Refuser aucun à compaignon, Ne
le point vouloir pour compaignon.
Abnepos, pe. cor. abnepôtis, pen. prod. m. g. Suet. Le nepveu de nostre nepveu, le tout en droicte ligne.
Nobilium abnepotes, Nobles de quatre degrez, ou de quatre generations. Bud. ex Suetonio.
Abneptis, huius abneptis, f. g. Suet. La niepce de nostre nepveu, ou de nostre niepce, le tout en droicte ligne.
Abnocto, abnoctas, abnoctaui, abnoctare. Martian. Sene. Coucher la nuict dehors.
Abnodo, abnodas, pen. prod. abnodare. Colu. Oster ou couper les neuds des arbres, ou vignes. Desnouer.
Abnormo, Vide anormis.
Abnuo, abnuis, abnui, abnutum, pen. pro. abnuere, Hocher la teste en monstrant signe de non vouloir quelque chose.
¶ Abnuere, Recusare. Refuser à prendre, ou bailler, Esconduire.
Bruti quoque haud abnuit cognomen. Liu.
Omen non abnuit Æneas. Virg.
Quis talia demens abnuat. Virg.
Curam pecoris abnuere. Colum.
Imperium abnuere. Liu. Refuser d’obeir.
Iussa ducis abnuere. Tacit. Ne point vouloir obeir aux cōmandements du capitaine.
¶ Abnuere. Colu. Nier, Dire le contraire.
Aliquid alicui abnuere. Cic. Denier, Refuser.
Alicui de re aliqua abnuere. Sallust. Refuser.
Recusare & abnuere. Cic.
Abnuere & Agnoscere opponuntur. Tacit.
Abnuere & Concedere, contraria. Cic.
¶ Abnuere, Prohibere. Virg. Defendre de faire quelque chose.
¶ Locus impetum abnuit. Tacit. Le lieu empesche qu’on ne puist, &c. Il ne permet point que, &c.
Spes hoc abnuit. Tibul. Il ne fault point esperer cela.
Abnutiuus, pen. prod. Paulus iuriscon.
Abnuendus, Adiettiuum. Seneca.
Abnuitur, pe. cor. Impersonale. Liu. Nec abnuitur ita fuisse. On ne le nie point.
Aboleo, aboles, pen. cor. aboleui & abolui, abolitum, pen. cor. abolere. Cic. Abolir, Mettre à neant, Anichiler.
Donec odor omnis aboleatur. Plin.
Nefandi abolere viri monumenta. Virg.
Conscientiam generis humani abolere. Tacit. Faire que les hommes en perdent la souvenance & memoire, Faire qu’ils l’oublient & n’en sachent plus rien.
Corpus igni abolere. Tacit. Brusler, Consumer.
Crimen, vel nomina reorum abolere. Marcel. Tranquil. Paul. Bailler lettres d’abolition, cōme fait le Roy, ou de remission.
Dolorem & iram abolere. Tacit.
Imagines abolere. Tacit.
Magistratum abolere alicui, pro Abrogare magistratum. Liu. Abolir & oster quelque office.
Sterilitatem fæminarum, & virorum insaniam abolent aquæ Sinuessanæ. Plin.
Vires alicuius abolere. Tacit. Oster du tout.
¶ Aboleo, pro Abluo seu lauo. Virg.
Abolesco, abolescis, aboléscere, Estre aboli, Devenir à neant.
Nec imbribus putrescit, nec siccitatibus abolescit vinea. Columel.
Gratia tanti facti non abolescet. Virg. Ne perira jamais.
Memoria huius rei prope iam aboleuerat. Liu. Estoit presque estaincte & abolie, Il n’en souvenoit presque plus, La memoire en estoit presque perdue.
Si de testimoniis falsis pœna aboleuisset. Gell. Eust esté mise hors d’usage.
Abolitus, pe. cor. Participium : vt Abolitus liber, Nomé abolitum. Plin. Aboli & hors d’usage.
Abolita atque abrogata retinere. Quintil.
Abolitæ igni ædes deorum. Tacit. Destruictes, Anichilées.
Aboliti mores patrii. Tacit.
Abolitio, abolitionis, Verbale, Abolition.
Abolitio criminis, dicitur criminis remissio. Quintil.
Sententiæ abolitio. Tacit.