Page:Descartes - Œuvres, éd. Adam et Tannery, IV.djvu/682

Cette page n’a pas encore été corrigée

668 Correspondance.

» maison, et audit prince de sortir du royaume. » [Lettres du Cardinal Ma^arin, t. II, p. i55, Paris, Imprimerie nationale, 1879.)

��LETTRES CDXIII et CDXX, pages 338 et 357.

Voici comment un peu plus tard, en i65o, un adversaire de Descartes, Revius, racontait la chose, dans un pamphlet contre Heereboord, Statera Philos. Cartes. :

« [Gassendus], quod se in Responsionihus ejus nec pro amico nec pro » philosopho exceptum esse animadverteret, reposuit ei opus illud aeter- » nitate dignissimum, cui titulus est : Disquisitio Metaphysica, seu dubi- » tationcs et instantiœ, adversus Rcnati Cartesii Metaphysicam et Res- » ponsa ; in quo cum Cartesius dogmata sua ita exossata et exartuata » viderct, ut nullum eis remedium inveniret, in eam rabiem exarsit, ut » versione Meditationum suarum Gallica et illius objecta et sua responsa » jusserit ejici. Idque typographus jam fecerat, et quartis objectionibus ac » rcsponsis subjunxerat sextas, omissis Gassendianis qua? quintae erant ; 1 quod cum interpreti durum videretur, eo quod objectiones illœ (ut ipsc » loquitur) prodissent è calamo viri magna; ob eruditionem celebritatis, » nevc censeretur cas omissas velle Cartesius, proptcrea quod ad eas non » haberet quod reponeret ; ad hœc. ne privaretur lector maxima libri » parte, et versio semiplena eifuisset oblrusa ; item, ne quis putaret viros » adeo benc institutos (Cartesium et Gassendum) capaces esse simultatis » etc., oontrarium ei quod Cartesius jusserat fecît, et objectiones Gas- » scndi, cum suo ordine legi non possent, inversa série, quintas videlicet » post sextas, curavit excudi. Hic, ne ludibrium nasuto lectori deberet » Cartesius, si tam célèbres Gassendi instantias tacitus praneriret, ac nihil » eis opponcret, Epistolam Gallicam edidit, quae tribus pagcllis com- » prehendi posset, qua refcllere videri vult, non ipsum Gassendum, sed » nonnulla ex ejus opère ab alio excerpta. Atque hxc est (si Dis placet) » responsio illa Cartesii, de qua àTtoxdaco; Hcercboortius : Rcsponsum est n Callicc. At sein quomodo rcsponsum ? ita videlicet ut quidam honoris » causa amico respondebat :

« ne petas « Me velle respondere, non enim audeo, » Hocque est respondere : Non respondeo. »

(Revus, Statera Philos. Cartes., Leyde, t65o, p. i85-i86.)

Voir déjà les intentions de Descartes dans une lettre de Rivet à Mer- senne, 28 mars 1644, ci-avant, p. 1 to, éclaircissement.

�� �